Jahonda umumqabul qilingan bank tizimi Jahon amaliyotida har bir mamlakatning Markaziy banki banklarning banki

Monitoring jarayonida mijozning xo‗jalik-moliyaviy faoliyati 
uning 
tuzilgan 
shartnomalariga 
muvofiq, 
yetkazib 
berish 
majburiyatlarini bajarishi, ishlab chiqarish, noishlab chiqarish xarajatlari 
va yo‗qotishlar, muomala chiqimlari, foyda hajmlari, o‗z aylanma 
mablag‗lari mavjud bo‗lishi dinamikasi, tovar-moddiy boyliklar 
zaxiralari qarz oluvchining kredit ishidagi ko‗rsatkichlarni turkumlagan 

---

474
daromad (foyda) solig‗idan 5 yil muddatga ozod qilinishi belgilab 
berildi. 2011-yilning ―Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik yili‖ deb 
e‘lon qilinganligi munosabati bilan banklarda tashkil etilgan Imtiyozli 
kreditlash maxsus jamg‗armasi hajmini oshirish borasida tegishli 
choralar 
ko‗rildi. 
Imtiyozli 
kreditlash 
hajmini 
kengaytirishni 
rag‗batlantirish maqsadida Imtiyozli kredit berish maxsus jamg‗armasi 
resurslari hisobidan kredit berishdan olinadigan tijorat banklarining 
daromadlari bo‗shaydigan mablag‗larni mazkur jamg‗armaning resurs 
bazasini oshirishga maqsadli yo‗naltirish sharti bilan ular yuridik 
shaxslar foydasidan to‗lanadigan soliqdan 2011-yil 1-apreldan, 2016-
yilning 1-yanvarigacha ozod etildi.
Imtiyozli kreditlash jamg‗armasidan kreditlar mahsulot yetishtirish 
(ishlab chiqarish) bilan shug‗ullanuvchi dehqon va fermer xo‗jaliklari, 
kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlariga ajratiladi. Jamg‗arma 
mablag‗ari ustuvor ravishda kichik biznes va xususiy tadbirkorlik 
sohasidagi yuqori texnologiyali va innovatsiya loyihalarini, uzoq va 
borish qiyin bo‗lgan tumanlarda, shuningdek, mehnat resurslari ortiqcha 
bo‗lgan tumanlar va shaharlarda joylashgan ishlab chiqarish 
mikrofirmalarini, kichik korxonalarni, dehqon va fermer xo‗jaliklarini 
moliyalashtirish uchun ajratiladi;
- kichik biznesning barcha subyektlari uchun imtiyozli resursladan 
foydalanish imkoniyatini yaratish maqsadida, jamg‗arma hisobidan 
kreditlar eng kam oylik ish haqining 2000 baravaridan ortiq bo‗lmagan 
summada ajratilishi belgilandi. Bu turdagi kreditni olish uchun mijoz 
tijorat bankiga kredit olish uchun ariza, biznes-reja, moliyaviy hisobotlar 
(agar yuridik shaxs bo‗lmasa talab qilinmaydi), garov ta‘minoti va zarur 
bo‗lgan boshqa hujjatlarni taqdim qilishi lozim. Kredit hujjatlarini tahlil 
qilish chog‗ida bank kredit shartnomasining har xil jihatlarini, qarz 
oluvchiniig kredit tarixini, uning rahbari nufuzini (oldingi ish joylari, 
layoqatliligi, ilgari olingan kreditlarning o‗z vaqtida qaytarilishini 
ta‘minlay olishi va shu kabilarni) baholaydi. 
Mijozning faoliyati va taqdim qilgan hujjatlari bank talablariga 
javob bersa, kredit berish to‗g‗risida qaror qabul qilinishi mumkin. 
Tijorat banklari Imtiyozli kredit berish jamg‗armasi mablag‗lari 
hisobidan kreditlar kredit shartnomasi asosida beriladi. Mijozga kreditlar 
uning talab qilib olinadigan depozit hisob raqami ochilgan bankdan 
beriladi. Kreditlar alohida ssuda hisob raqamidan qarz oluvchining 
tovar-moddiy boyliklar va boshqa quyida keltirilgan kredit obyektlari 
471
Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlariga tijorat banklari 
tomonidan berilgan mikrokreditlar: 
• xomashyo va materiallar, yarim tayyor mahsulotlar hamda ishlab 
chiqarish zaxiralari xarid qilish uchun zarur bo‗lgan aylanma 
mablag‗larni to‗ldirishga, shuningdek, savdo faoliyatini amalga oshirish 
uchun aylanma mablag‗larni to‗ldirishga 12 oygacha;
• asosiy vositalar xarid qilish va qarz oluvchi o‗z faoliyatida 
kelgusida foydalanish maqsadida qilayotgan qurilishni moliyalashtirish 
uchun 3 yilgacha beriladi. 
Kreditni turli risklvar va yo‗qotishlardan himoyalash uchun tijorat 
banklari tomonidan berilgan mikrokreditlar bo‗yicha ham mijozdan 
ta‘minot talab qilinadi. Tijorat banki mijoz olgan mikrokreditlari 
bo‗yicha ta‘minot sifatida mol-mulk yoki qimmatli qog‗ozlar garovi, 
uchinchi shaxslar kafilligi va boshqa, qonunchilikda taqiqlanmagan 
ta‘minot turlari qabul qilinishi mumkin.