Jahonda umumqabul qilingan bank tizimi Jahon amaliyotida har bir mamlakatning Markaziy banki banklarning banki

Bank risklari paydo bo„lish sabablariga ko„ra sof va 
chayqovchilik risklariga bo‗linadi. Sof risklar, ko‗pincha, obyektiv 
xususiyatga ega bo‗ladi va salbiy («0») natijaga erishish ehtimolini 
bildiradi. Bu risklarga tabiiy, ekologik, transport risklari, tijorat 
risklarining bir qismi kiradi. Chayqovchilik risklari iqtisodiy faoliyat, 
jumladan, bank faoliyati bilan bevosita bog‗liqdir. U ijobiy yoki salbiy 
natijaga erishish imkoniyatida namoyon bo‗ladi. Bu risklarga valyuta, 
fond, pul bozori faoliyati bilan bog‗liq moliyaviy operatsiyalar kiradi. 
Namoyon bo„lish shakllariga ko„ra bank risklari tizimli yoki 
tizimsiz risklarga bo‗linadi. Tizimli risklar bank tizimidagi umumiy 
vaziyat natijasida bankning moliyaviy ahvoli o‗zgarishi ehtimoli sifatida 
ta‘riflanadi. Tizimsiz yoki nomuntazam risklar bank tizimida umumiy 
ahvol barqaror saqlangan holda alohida olingan bankning moliyaviy 
ahvoli yomonlashish ehtimolini bildiradi. Bank riskining bu turlari, 
odatda, bir-biri bilan juda bog‗liq bo‗lganligi uchun amaliyotda bu 
turdagi risklarni bir-biridan ajratish juda qiyin. 
Boshqarish imkoniyatiga ko„ra bank risklari ochiq va yopiq 
bo‗ladi. Ochiq risklarni tartibga solib bo‗lmaydi. yopiq risklarni esa 
boshqarish mumkin. Yopiq risklar diversifikatsiya siyosatini o‗tkazish 
yo‗li bilan tartibga solinadi. Ya‘ni bunda bank operatsiyalari umumiy 
hajmini saqlash maqsadida bir necha mijozlarga berilgan kreditlarni 
kichik summalarda keng miqyosda taqsimlash yoki yirik kreditlarni 
konsortsional asosda berish; depozit sertifikatlarini joriy qilish; qayta 
hisobga olish operatsiyalarini kengaytirish, kredit va depozitlarni 
sug‗urtalash amalga oshiriladi. Banklarda mijoz tanlashga yuzaki 
qaralib, iqtisodiy nobaqaror va likvidligi past subyektlarni kreditlashga 
ustunlik berilganda balanslashmagan likvidlilik riski paydo bo‗ladi. 
Balanslashmagan likvidlilik riskining paydo bo‗lishi bank 
boshqaruvi va xodimlari malakasi, bank faoliyati va nazoratini tashkil 
605
qimmatliklarning o‗g‗irlanishi hamda bank xodimlari tomonidan ataylab 
moliyaviy hisob va hisobotlarda zararlarni (vaqtincha yoki tekshirish 
orqali aniqlanguncha) yashirilishi natijasida bankning moliyaviy ziyon 
ko‗rishi tushuniladi. Tijorat banklari faoliyatida muhim o‗rin tutuvchi 
risk bu kredit riskidir. Shu bois bu risk turini kengroq ko‗rib chiqamiz.