James d. Gwartney

O'qish uchun:
Duayt Li. «Bozorlar va marjinalizm»

---

25
Savdo manfaatlari
Savdoning asosi o'zaro manfaatdan iborat. Odamlar ayirboshlashga rozi bo'ladilar, chunki u
ularning farovonlik darajasini oshiradi deb ishonadilar. Savdoga bo'lgan motivatsiyani
quyidagi da'vo orqali umumlashtirish mumkin: «Agar siz menga biror yaxshilik qilsangiz, men
ham sizga biror yaxshilik qilaman». Savdo bu o'zaro foydali bitim. Bu o'zaro manfaatli faoliyat
savdo hamkorlarining har biriga ular qardlagan narsaga ko'proq ega bo'lishiga imkon beradi.
Savdo manfaatlarining uchta asosiy manbasi mavjud.
Birinchidan, savdo tovarlarni kamroq qardlaydigan odamlardan ularni ko'proq
qadrlaydigan odamlar tomon yo'llaydi. Demak, savdo yangi narsa ishlab chiqarmasdan turib
ham tovarlar qiymatini oshirishi mumkin. Masalan, ishlatilgan tovarlar eski buyumlar bozorida
yoki Craigslist (yoki list.am kabi mahalliy variantlar) kabi xizmatlar orqali sotilganda, bu
ayirboshlash (yangi mahsulotlar kabi) mavjud tovarlar hajmini oshirmaydi. Biroq savdo tufayli
mahsulotlar ularni ko'proq qardlagan odamlar tomon harakatlanadi. Bundan ham sotuvchi,
ham xaridor manfaatdor, aks holda ayirboshlash amalga oshmas edi.
Odamlarning istaklari, bilim darajalari va maqsadlari turli xil. Kimgadir arzimas
tuyulgan mahsulot boshqasiga qimmatbaho toshdek bo'lishi mumkin. Muhandis uchun yuzlab
dollarlarga baholangan elektronika bo'yicha jiddiy texnikaviy kitob san'at kollektsioneri uchun
arzimas bir narsa bo'lishi mumkin. Xuddi shunday, muhandis befarq bo'lgan tasvirni san'at
asarlari kollektsioneri qadrlashi mumkin. Ixtiyoriy ayirboshlash elektronika bo'yicha kitobni
muhandisga va tasvirni san'at kollektsioneriga yo'naltirib, ikkala tovardan olinadigan
manfaatni oshiradi. Savdo ham xalqning, ham mamlakatning boyligini oshiradi. Mamlakatning
farovonlik darajasi nafaqat mamlakat ichkarisida ishlab chiqarilgan tovar va xizmatlarning
miqdori bilan, balki ushbu tovar va xizmatlar qanday taqsimlanganligi bilan ham aniqlanadi.
Ikkinchidan, savdo ishlab chiqarish va iste'mol hajmlarining oshishiga sharoit yaratadi,
chunki u xarajat nuqtai nazaridan qo'limizdan eng yaxshi keladigan faoliyatga to'la