Билиш жараёнида ва инсонинг амалий фаолиятида моделлаштиришнинг роли.
Modellashtirish muammosi bilan biz asosan ikki xolda duch kelamiz: birinchidan, bilish jarayonlarida, ya'ni ob'ekt va jarayonlarni bilish modelini tuzishda, ikkinchidan boshqarish jarayonlarida, ya'ni ob'ektni maqsadga tomon yo’naltirilgan boshqarishda, ya'ni inson tomonidan qo’yilgan maqsadga erishish uchun. Bilish jarayonida bilish modeli yaratiladi. Bu model zaruriy ko’rinish-da ob'ektni ishlash mexanizmni aks ettiradi. modellashtirishga misol sifatida bizni o’rab turgan tabiatni o’rganishni olish mumkin. Tabiat xususiyatlarini tushintira olish, ularni o’zaro bog’lanishi, mexanizmlarni tahlil etish va x.k.
Mana bunday modellashtirishni asosiy masalalarni tashkil etadi. Bunday
modellashtirish bilishdan kam farqlanadi. Modellarni asosiy maqsadi shunday modellar yaratish kerakki ular inson uchun muhim bo’lgan tabiat ob'ektlarini aks ettiruvchi modellar ishlab
chiqishdan iborat. Bunday xususiyatlar xar bir ob'ekt yoki xodisadagi sabab -oqibat bog’lanishlarini turlicha ko’rinishda aks ettirilishi bilan ifodalanadi.
Bunday bog’lanishlarni biror bir sababni oqibatga "o’zgartiruvchi" ko’rinishda tasvirlash mumkin. "O’zgartiruvchi" ni "ishlashini" biror bir tilda yozish model deyiladi. Demak model deyilganda shunday fikrlash tushiniladiki (ixtiyoriy tilda - matematik, grafik, algoritmik, so’zlashuv va x.k.) kuzatilayotgan xodisani imitasiya qilish imkonini bersin. Konkret maqsadlar model yoziladigan tilni xam aniqlashtiradi. Ma'lumki, ko’pgina texnik va fizik modellarni yozish
matematika tilidan amalga oshiriladi.
Insonning amaliy faoliyatida modellashtirishning prognozi(roli).
Prognozlashning uslubiy jihatlari va ijtimoiy jarayonlarni modellashtirish O'ziga xos xususiyat zamonaviy dunyo ko‘rilayotgan chora-tadbirlar va sa’y-harakatlarga qaramay, uning nomutanosibligi, iqtisodiy, siyosiy, diniy, ijtimoiy kataklizmlarning kuchayishi. Xalqaro hamjamiyat, dunyo davlatlari tsivilizatsiya rivojlanishining mavjud paradigmasi noto'g'ri, kelajak uchun halokatli, insoniyat kontseptual yondashuvni o'zgartirishi kerak degan xulosaga keldi. Ammo qaysi, eng insoniy, rivojlanish modelini tanlashni hal qilish uchun texnologik o'zgarishlar, harakatlantiruvchi kuchlar va madaniy oqibatlarning ma'lum bir umumiy manzarasini ko'rish kerak.
Hozirgi vaqtda olimlar va amaliyotchilar oldida jamiyat, butun dunyo rivojiga insonning ta'sir qilish imkoniyatini amalga oshirish zarurati; bir tomondan, ob'ektiv jarayonlar, ikkinchi tomondan, insonning ularga ta'siri o'rtasidagi munosabatni aniqlashtirish. Kelajakni kontseptual ko'rish, uni prognoz qilish bunga bog'liq: yoki bu faqat rivojlanish tendentsiyalarining belgilanishi va ularga asoslangan prognoz, yoki insonning paydo bo'ladigan rivojlanishga ta'sir qilish imkoniyatlari va ehtiyojini hisobga olgan holda bashorat qilishdir. zamonaviy g'oyalar va e'tiqodlarga muvofiq tendentsiyalar.Vaqt ilm-fan yutuqlariga tayangan holda ko‘plab savollarga javob berishga imkon beradi, kelajakka nisbatan ma’lum bir optimizm uyg‘otadi. Biroq, tobora ko'proq yangi cheklovlarni anglash tobora aniq bo'lib bormoqda, bu esa, o'z navbatida, fanning yutug'i bo'lib, murakkab qarama-qarshiliklardan dalolat beradi
Do'stlaringiz bilan baham: |
