Jamiyatdagi muammolarni hal etishda mikroiqtisodiyotning o‘rni tayanch tushuncha va iboralar

Mashq va masalalar

1. Namuna: Toshkentdan Xorazmga sayohat poyezd bilan 8 soatni, samolyot bilan 3 soatni tashkil etadi. Samolyot chiptasi 250 000 so’m, poyezd chiptasi esa, 100 000 so’mni tashkil etadi. Sayohatga uch kishi Aliyev, Boqiyev va Vasilovlar ketishmoqda. Aliyev bir soat uchun 20 000, Boqiyev 30 000, Vasilov 50 000 so’m pul mablag’ini oladi. Ushbu shaxslar qaysi transport turida sayoharga chiqishlarini aniqlang.
Javob. Ushbu masalada 100 000 so’m qaysi transport turida ketishdan qat’iy nazar qaytarilmaydigan harajardir (250000-100000=150000). Qaytarilmaydigan vaqt esa, 3 soatni tashkil etadi (8-5=3). Har bir sayohatchi uchun maqbul variantni aniqlang. Masalada mana shu 150 000 so’m va 5 soatni solishtirish kerak. Aliyev mana shu 5 soat ichida 100 000 so’m ishlab topadi (5*20000=100000). Uning alternativ harajati 100 000 dan kam, samolyot bileti 150 000 dan ortiq. Unga to’g’ri kelmaydi. U poyezd bilan ketadi.
Boqiyev 30000*5=150000. Unga baribir, poyezd yoki samolyot bilan. Vasilov esa, 50000*5=250000 so’m. Bu qo’shimcha 150 000 so’m harajatdan yuqori va u “vaqt bu - pul” degan qoidga amal qiladi. U albatta, samolyot bilan ketishni ixtiyor qiladi.
2. Ishlash uchun: Hindistonlik bir muhojir ish yuzasidan Fransiyaga bormoqchi. Hindistondan Fransiyaga samolyot va poyezd reyslari har kuni mavjuddir. Fransiyagacha bo’lgan masofani samolyot 8 soatda, poyezd esa 9 kunda bosib o’tadi. Agar Hindistonlik samolyotda borishni ihtiyor etsa parvoz vaqti uning ish vaqtiga to’g’ri kelganligi bois, bir ish kunidan mahrum bo’ladi. Poyezdda boradigan bo’lsa, muhojirning ish kuni dushanbadan jumagacha ekanligini inobatga olsak, u har bir ish kuni uchun 50 ming so’m pul mablag’ini olishdan mahrum bo’ladi. Agar, samolyot chiptasi 900 ming so’m, poyezd chiptasi esa 500 ming so’m bo’lsa, muhojir uchun maqbul variant aniqlansin.
Javob: Muhojir Fransiyaga samolyotda borishni ihtiyor etsa kamida 900 ming som pul mablag’ sarflaydi. Agar u poyezdni tanlasa 9 kunlik safari davomida ko'pi bilan 7 kun ishlashini inobatga olsak, poyezdda ketish unga ko'pi bilan 500+7×50=850 ming somga aylanadi. Bundan ko'rish mumkinki, muhojir uchun poyezdda ketish eng maqbul variantdir.