JavoHir yo’ldoshev She’riy San’atlar

Ganja Vatan , ko’ngli oning ganjxez, 
Xotiri ganjuru tili ganjrez
 
Jonimdek o’zga joni dilafkor ko’rmadim
Ko’nglim kabi ko’ngulni giriftor ko’rmadim.
 
Qilsa zulm ul zolim, elni qilmag’il, yo rab zabun
Chun tazallumdir ishim, doim meni mazlum qil
 
Men suygan suyukli shunchalar go’zal
Oydanda go’zaldir kundanda go’zal 
 
Chu jonimdin aziz jonona sensan
Kerakmas jon menga sansiz badanda 
 
Tasbe 
Birninchi misra oxiridagi so’zning ikkinchi misra boshida takrorlanishi tasbe san’atini 
vujutga keltiradi. 
Kirib kend ichinda tiladi tushun, 
Tushun bo'lmadi, ko'r, tarudi ajun. 
 
 
Yag'ida keraksiz yuraksiz kishi. 
Yuraksiz kishi-ul isharlar eshi. 
 
Kuchum yetguncha ko’p qildim, vafolar, 
Vafoli qulni asrar podsholar. 
Birida sencha ko’rmadim jur’at 
Jur’ating bo’ldi mahlasing jihat. 
 

---

16 
Lochin kabi samolyot uchar 
Uchar edi solib ovoza. 
 
Yetti iqlim boji 
Boji bila hiroji 
Tasdir 
She'r baytining boshida qo'llangan so'z bayt oxirida ham takrorlanadi
 
Men bu yuz mushtoqidurmen, bog’i bo’stonkim bo’lur, 
Bo’lmasin nasrinu lola, arg’uvon sensiz menga.
 
Barig'lik turur bu ajun qalg'usiz,
O'zung edgulik qil yitib barg'usiz. 
 
Tasdir so‘zlar bir xil shaklda qo‘llansa ham, ular mazmunan farq qiladi, ya’ni ular ifodalagan 
ma’no ayni bir narsani emas, balki boshqa-boshqa tushunchalarni ifodalaydi. Bunday holda tajnis 
– shakldoshlar yuzaga keladi. 
Saj’ 
Gapdagi ayrim bo’laklarning vazn yoki qofiyada moslashishi, nasriy asarlardagi qofiya 
hisoblanadi. 
 
Har kim maydonga ot soladi, Otini o’zdirgan odam oladi.har kimning ko’ngli o’zidan 
qoladi. 
 
 
Ximcha- tillari bulbulcha, kimki yaxshi desa, shuncha, ikki yuzi ochilgan gulcha, bellari 
xipcha, o'zi suluv oyimcha. 
 
Go‘ro‘g‘lining zo‘r deb ta’rifi ketgan, qilichining ishlovi yetgan, zarbasi toshdan o‘tgan, 
tekkan omon qolmasin deb zaharning suvin yalatgan...
 
“Podsho va sheriklari bularning ahvolini ko’rib, rangi o’chib, qoni qochib, iyaklari 
qaltirab, ko’zlari yaltirab qolibdi”.(Susambil)
 
“Burungi o’tgan zamonda, eli-yurti omonda, Buxoroday tumanda,Taka-Yovmit 
deganda,Yovmit elida, Chambilning belida, Go’ro’g’libek davrini surib, dushmanning dodini 
berib o’tdi”.(“Ravshan”)
 

---

17 
RADDUL-Matla’ 
Raddul -matla’ – matla’ning takrorlanishi ma’nosini ifodalaydi. G’azal matla'sidagi Birinchi 
misra g‘azal maqta’sining so‘nggi misrasi o‘rnida takrorlanishidir.
 
Ashkima gar kanora yo‘q bo‘lmasa bo‘lmasun netay 
 
 

------------------------------------------------------------------
 

------------------------------------------------------------------
Ashkima gar kanora yo‘q bo‘lmasa bo‘lmasun netay. 
 
Qoshi yosinmu deyin, ko'zi qarosinmu deyin,
---------------------------------------------------------
---------------------------------------------------------- 
Qoshi yosinmu deyin, ko'zi qarosinmu deyin, 
 
 
 
A.Navoiyning qaysi g'azalida rad dul-matla sanati qo'llangan? A. "Qoshi yosinmu deyin…" 
 
NIDO
Nido boshqa she’riy san’atlardan bevosita inson qalbidagi his va hayajonlarni ochiq va kuchli 
tasvirlab bera olish imkoniyati bilan ajralib turadi. Insonning ichki tuyg‘ulari po‘rtana misoli 
junbushga kelganida lirik qahramon olamdagi har qanday narsa-hodisalarga, tabiatdagi istalgan 
narsaga, o‘zining qalbiga, suhbatdoshiga murojaat etishi mumkin. Masalan, «Rustamxon» 
dostonida Sultonxon Rustamga «qo‘zim» deb murojaat etadi:
Necha kun, necha tun orada o‘tdi,
Rustamga Sultonxon u so‘zni aytdi:
– Quloq solgin xon otangning tiliga,