Jihozlar va loyihalash asoslari

16-rasm. Cho‘kmani uch bosqichli qarama-qarshi oqimda yuvish sxemasi:
1 — 3 repulpatorlar.
7 6

www.ziyouz.com kutubxonasi

tegish lich a dastlabki va yuvilgan c h o ‘km adagi m assa ulushi (birlik ulushda).
W —yuvishning bitta bosqichiga beriladigan yuvuvchi suyuqlik sarfi, zarralar massasiga % hisobida; G— cho'kmadagi suyuq fazaning massa ulushi, qattiq zarralar massasiga % hisobida:

m = W.JG. .
Gt va ning qiymatlari tajriba yo‘li bilan topilib, amaldagi korxona
ma’lumotnomalaridan olinadi, tegishli standartlarning mahsulot

sifatiga qo‘ygan talablaridan kelib chiqib hisoblab topiladi. Bosqichlarning sonini oldindan belgilab, yuvish uchun ketadigan suvning sarfini yoki aksincha aniqlash mumkin.

Barcha bosqichlar uchun yuvuvchi suvning umumiy sarfi quyidagicha ifodalanadi:
W_umum = kW₁ .
Yuvish bosqichlarining soni ortishi bilan yuvish uchun ishlatiladigan suvning sarfi kamayadi yoki suvning bir xil sarfida tozaroq cho'kma olinadi. Cho‘kmadagi suyuq faza miqdori kam bo‘lsa ham suvning sarfi kamayadi (yoki shu sarfda cho'kmaning tozaligi ortadi).
Qarama-qarshi oqim bilatt yuvish usulida yuvuvchi suv tarkibida yuvilib olinayotgan modda konsentratsiyasining yuqori bo‘lishi ta’minlanadi. 16-rasmda cho‘kmani barabanli vakuum-suzgichlarda uch bosqichda qarama-qarshi oqim bilan yuvish sxemasi keltirilgan. Suspenziyani ajratuvchi qurilmada hosil bo‘lgan cho‘kma yuvishning birinchi bosqichidagi to‘zg‘itgich (repulpator)ga 1 uzatiladi. Bu yerga ikkinchi bosqichdagi suzgichdan yuvuvchi suv ham oqib tushadi. Hosil bo‘lgan suspenziya birinchi bosqichdagi suzgichda ajratiladi va cho‘kkan qattiq faza 2 -to‘zg‘itgichga beriladi. Tarkibida yuvib olinuvchi moddaning konsentratsiyasi yuqori bo‘lgan oxirgi yuvish suyuqligi — filtrat chiqarib yuboriladi. 2 -to‘zg‘itgichda cho‘kma 3-bosqich suzgichdan tushadigan yuvish suvida suspenziyaga aylantiriladi. Ikkinchi bosqich suzgichda suspenziya cho‘kmaga ajratiladi va u 3-to‘zg‘itgichga tushadi va filtrat (yuvish suvi) cho‘kmani suspenziyaga aylantirish uchun I -to‘zg‘itgichga uzatiladi. 3-to‘zg‘itgichga tarkibida yuviluvchi modda bo‘lmagan toza yuvish suvi beriladi. Bu yerda hosil bo‘lgan suspenziya 3-yuvish bosqichidagi suzgichda ajratiladi. Yuvish suvi to‘zg‘itgichga
77

www.ziyouz.com kutubxonasi

ti .s'hadi, dastlabki eritmadan ajratilgan cho‘kma esa yig‘uvchi bunkerga y vki harakatlanuvchi tasmaga tushadi.

Keltirilgan chizmadan ko‘rinib turibdiki, yuvilayotgan cho‘kma va yuvish suvi bir-biriga qarama-qarshi harakatlanadi, bunda yuvib olinayotgan moddaning konsentratsiyasi yuvuvchi suvda oshadi (3-bosqichdan 1-bosqichga yo‘nalishda), cho‘kmada esa kamayadi (birinchi bosqichdan uchinchi bosqichga yo‘nalishda).
Cho‘kmani qarama-qarshi oqimda suyultirish usuli bilan yuvish jarayoni quyidagi nisbatlarda hisoblanishi mumkin:

(Cyu.s)0 ={C'das-C 'o)l9 .	(5.11)
.
m rW /G ', C=CFJGo .	(5.12)
*= lg [(Cyu.s.)o /C0K -l)+l]lgm4.	(5.13)

bu yerda: ( C J )o—oxirgi yuvish suvidagi olinayotgan moddaning massa ulushi, %; C ^ va C'o—yuvib olinayotgan moddaning dastlabki va yuvilgan cho'kmalardagi
massa ulushi, qattiq zarrachalar massasiga % hisobida; va Go—suyuq fazaning dastlabki va yuvilgan cho‘kmalardagi massa ulushi, qattiq zarrachalar massasiga nisbatan % hisobida.
Yuqorida ko‘rsatib o‘tilganidek, Coning qiymati tegishli standartlarda qattiq mahsulotning sifatiga qo‘yilgan talablardan kelib chiqqan holda hisoblanishi mumkin. Cto, G&xs va G0 ning qiymatlari tajriba natijalari yoki faoliyat ko'rsatayotgan korxonalar mahumotlari asosida qabul qilinadi. Yuvish uchun suvning sarfini W oldindan belgilab turib (C^ s)u va yuvish bosqichlari sonini k ni hisoblab topish mumkin.
Yuvish bosqichlari soni ortganda cho‘kmaning xuddi shu yuvib tozalanish darajasiga yuvish uchun kam suv sarf qilib erishish mumkin. Bunda (C^)^ ning qiymati yuqori bo‘ladi. Yuvish bosqichlari soni bir xil bo‘lganda yuvish uchun suv sarfining oshishi cho‘kmaning sifatini oshiradi va (Cyu s)o ning qiymatini kamaytiradi.
Yuvuvchi suvning hajmi suspenziyani quvurlarda tashilganda uning oquvchanligini ta’minlaydigan bo‘lishi kerak. Bu, ayniqsa, tiksotrop sistemalar hosil qilishga moyil yuqori disperslikka ega bo‘lgan cho‘kmalarga ishlov berishda muhim ahamiyatga ega. Masalan, 50°C
7 8

www.ziyouz.com kutubxonasi

haroratda bariy karbonatning miqdori suspenziyada 35% dan, bariy sulfat esa 25% dan oshiq bo‘lganda shunday sistem a hosil qiladi. Bunday holatlar uchun (5.8)—(5,13) tenglamalar

bo'yicha hisoblab topilgan bosqichlar sonini 15—20% ga ko‘paytirish lozim , chunki yuqorida kelti-rilgan tenglamalar jara-