Jihozlar va loyihalash asoslari

N asos	Uzatish,	Bosim,	Ruxsat	Ishchi	0 ‘qdagi
markasi	m ’/so a t	m	etilgan	g 'ild i-	quvvat
			kavitatsiya	rakning	(p,= 1000
			zaxirasi.	aylanish	kg/rn'’
			m	chastota-	bo‘lganda),
				si, min ~1	kW
1,5 X-6	8	18	4	2900	1,4
(K. E, H)-
5(1)
2X-9 (K,	20	18	4,5	2900	2,2
E, M )-5(l)
3X-9(A,K ,	45	3 1	5	2900	7.5
E, H)-5
4X -12 (K,	90	,33	6	2900	13
E, M)-5
6X 19(K.	160	29	5	1450	20
M, E)-l

24. 
    tipidagi nasoslar quyidagicha markalanadi. Masalan, 8X-12K-1 markasi quyidagilarni bildiradi: birinchi raqam — so'ruvchi tarmoqlangan qisqa quvurchaning (patrubokning) duymlardagi (25,4 mm) diametri; X — kimyoviy; keyingi raqam — tez yurish koeffitsientining 10 baravar kamaytirilgan qiymati; K
    

— materialning shartli markasi (A—uglerodli po'lat, D —xromli po'lat, K — xrom-nikelli po‘lat, E—xrom-nikel-molibdenli po‘lat, I—xrom-nikel-molibden-misli po‘lat, L—ferrosilid); oxirgi raqam—zichlash turi.

Nasoslarni binolar ichida va ochiq maydonlarda o'matish mumkin. Gummirlangan (rezina qoplangan) markazdan qochma nasoslar quyidagi markalarda ishlab chiqariladi: 1X-2P-1(2), 8X-12P-1(2), 4AX-
5P-1, 4nX -4P-l.
Bu markadagi nasoslarga marka quyish prinsipi X markadagilamikiga o'xshash. P — nasos gummirlanganini, ya'ni suyuqlik oqib o'tadigan
143

www.ziyouz.com kutubxonasi

qismi rezina bilan qoplanganligini bildiradi; AX — abraziv suspenziyalar uchun kimyoviy (zarrachalar miqdori vazni bo‘yicha 20%); IIX — abraziv bolmagan suspenziyalar uchun pulpali (vazn bo‘yicha 40%).

Haydalayotgan suyuqlikning mxsat etilgan harorati gummirlash uchun ishlatiladigan rezinaning markasiga bog‘liq. Odatdagi harorat oralig‘i

— 30 dan 80°C gacha bo‘ladi.

B otiriladigan m arkazdan qochm a nasoslarning X n turi rezervuarlardan suyuqliklarni olish va ularni haydash uchun

mo‘ljallangan bo‘lib, soatiga 2 dan 600 m3 gacha suyuqlikni		uzatish
quwatiga va 54 m gacha bosimga ega.	(Q = 10 -r 700
Sulfat kislota ishlab chiqarishda XIIA — markali
m3/soat; H= 15—50 m) nasoslardan foydalaniladi.	Fosfor	kislotali

suspenziyalar, kalsiy sulfat, sariq fosfor, turli xil kislotalar, tarkibida qattiq zarrachalar miqdori ko‘p bo‘lgan eritmalarni haydash uchun flX n markali nasoslar keng ishlatiladi. Ulardan ayrimlarining texnik

tavsiflari	10-jadvalda keltirilgan.						10-jadval
Bir bosqichli botiriladigan ayrim nasoslaming texnik tavsifi
Nasos		Uzatish,	Bosim ,	Kavitat-		O'qdagi	lsh g'ildi-
markasi		mVsoat	m	siya		quvvat,	ragining
				zaxirasi,		k\V	aylanish
				m			chastotasi,
							min-1
lX n -3 (A ,		2	15	3,5		1,5	2900
K, E )-l
3 X n -6 (A ,		45	54	5,0		28	2900
K,	E)-6
3 n x n - 5 ( A ,		45	31	3,0		22	1450
K)-7
9 H X n -9 (A ,		600	20	6,0		160	735
K)-7

Markazdan qochma nasoslarning afzalligiga ularning: ixchamligi; vaznining kichikligi; uzatishning bir tekisligi va uni tartibga solishnfng

144

www.ziyouz.com kutubxonasi

N

0,5*U3■---------	>1--------	2	«----------	■---------J*--------	!■--------	-!---------	!■----------	-»•
0	1		3	4	5	6	7	Q

57-rasm. Markazdan
_{qochma ventilator.} 58-rasm. Yentilatorning o‘ziga xos (individual) tavsifi.
osonligi; foydalanish oddiyligi kiradi. Ishga tushirishdan oldin unga suyuqlik quyish zaruriyati uning kamchiligi hisoblanadi.
Markazdan qochma nasoslarni tanlash. Markazdan qochma nasoslar vazifasiga va ishlash sharoitiga qarab tanlanadi. Ishlab chiqarish sharoitida talab etiladigan ma’lumotlardan, odatda, tashiladigan suyuqlikning hajmi va bosimi // ma'lum bo‘ladi. Agarda bosim noma'lum bo'lsa, uni quyidagi formuladan aniqlash mumkin:
H = z, + + [(/>, - P, )/(p.,s)]+ *:+*:■ (8 .1 5 )
bu yerda: Z \ — suyuqlik so'rjlishining geometrik balandiigi; Z2 — suyuqlik haydashning geometrik balandligi; P x — rezervuarjarda so‘rilish chizig‘ida suyuq-lik yuzasiga tushadigan bosim; P2 — rezervuarlarda haydash chizig'ida suyuqlik
yuzasiga tushadigan bosim; h'm — so'rilish chizig'idagi dravlik qarshfligi; h"m — haydash chizig‘ida quvuming gidravlik qarshiligi.
Nasos tanlash uchun uni ishlatish jarayonida uzatish Q va bosim H ning o‘zaro o‘zgarish tavsifini ham bilish zarur. Tuzilish xususiyatlariga ko‘ra markazdan qochma nasoslar Q — H tavsifining turli egriliklariga ega: tik ko‘tarilgan, o‘rtacha tik va qiyalaiWa bo‘lishi mumkin (56-rasm).
Agar uzatish katta o‘zgarganda bosim ham o‘zgarishi kerak deb, taxmin etilsa, unda qiyalama tavsifga ega nasos tanlanadi. Masalan, qozonxonalardagi ta'minlovchi nasoslar Q—H ning qiyalama tavsifiga ega bo‘lishi lozim, zero qozonlarga quyish uchun beriladigan suvning hajmi ancha o‘zgarishi mumkin, lekin qozonlardagi bosim amalda har doim bir xil.
145

www.ziyouz.com kutubxonasi

Suzgich apparatlarga (masalan, suzgich-bosqonli) suspenziyani berish uchun vertikal ko'tarilgan tavsifli nasosni tanlash lozim, chunki filtrlash jarayonida cho'kma qatlamining qarshiligi keskin o‘zgaradi. Bunday nasoslar to‘g‘ri tanlanganda suzgich apparatlarning gidravlik qarshiligi ancha oshganda ham ularning uzatishi juda kam o'zgaradi.

Agar ish jarayonida nasosning uzatishi ham, bosimi ham o‘zgarsa, unda Q—H tavsiir o‘rtacha tik bo‘lgan nasoslardan foydalaniladi.
Shunday qilib, markazdan qochma nasosni tanlash uchun umumiy holda uning ish unumi, bosimi va uning vazifasini bilish yetarli va zarurdir.