Ájiniyaz atındaǵı Nókis mámleketlik pedagogika institutı T. Т.Ótebaev, U. Q. Seytjanova, Т. A. Esemuratova

Jas oqıtıwshılardıń kásiplik-pedagogikalıq kewilshekligin úyretiw dástúri
I
1. Ózińizde adamlar menen pikirlesiwge zárúrlik sezesiz be?
2. Jalǵız ózińiz qalǵanıńızda zerigesiz be, adamlar arasında bolıwdı qáleysiz be, yaki kerisinshe jalǵız qalıwdan qanaatlanasız ba?
3. Kóshede tanısıńızdı kórip qalsańız, onıń menen sóylesiwdi qáleysiz be, yaki sáwbetten qashıwdı qáleysiz be?
4. Tanıs doslarıńız kóp pe?
5. Ne dep oylaysız, tanıslarıńız Siz benen sáwbetlesiwden zawıqlana ma?
6. Zárúrlikten biytanıs adamlar menen ańsat sáwbetke kirise alasız ba?
7.Telefonda uzaq sóylesiz be (doslarıńız, tanıslarıńız, kásipleslerińizge qaraǵanda) ?
8. Sizde bazda mınaday halat bola ma; mısalı, jámáát penen turaqlı sáwbetlesiwden sharshasańız, jalǵız ózińiz qalıwdı qáleysiz, biraq bir neshe minut waqıt ótpesten, iz jáne adamlar hám doslarıńız benen sáwbet qurıwǵa zárúrlik sezesiz be?
9. Bazda tanıslarıńız haqqında oylaǵanıńızda olar menen sóylesiwdi qáleysiz be hám sáwbettiń lazım bolǵan teması da tabıla ma?
II
1. Oqıwshılar menen sáwbetlesiwge kiriwdi qálewge turaqlı zárúrlikti sezinesiz be?
2. Jumıstan bos waqıtlarıńızda balalar hám oqıwshılarıńız haqqında oylaysız ba?
3. Sizde usınday halat boladı ma: mısalı, oqıytuǵın kitabıńız haqqında yaki sociallıq turmısta júz bergeni qanday da tásirli waqıya haqqında oqıwshılarıńızǵa aytıp beriw, óz pikirlerińizdi bildiriwge qálewshilik payda bola ma?
Bull halatıńızda tolıǵıraq analizlep beriń.
4. Balalar, klass, olar menen sáwbet qılıw haqqında oylaǵanıńızda sizde birden oqıtıw, tárbiyalawǵa qálewshilik payda bola ma?
5. Oqıwshılarǵa dem alıs berilgen waqıtlarda olar menen sáwbet qılıwdı qálew sizde payda bola ma?
6. Siziń issheńlik iskerligińizge oqıwshılar menen bolajaq sáwbetlesiw procesin qalay shólkemlestiriw hám olar haqqında oylawıńız tásir ete me, ne dep oylaysız?
7. Oqıwshılar jámááti menen ótkeriletuǵın shınıǵıwlar aldınan mektepke kelgenińizde siz qanday tásirdi sezinesiz, tolıq analizleń.
8. Bizge málim bolǵanınday, tánepis payıtı-tálim mákemesi turmısında shawqımlı payıt. Bul waqıtta sizdi qanday keshirmeler qamtıp aladı. Biyparqlıq ashıwlanıw halatı, sharshaw hám talıǵıw, oqıwshılardı baqlaw hám ayırımlarına dákki beriw qálewi, bul kórinisten qanaatlanıw sezimi?
9. Sabaq aldınan oqıwshılar xanasındasız: Klass jámááti menen bolajaq sáwbetlesiw haqqında oylaysız ba, bul pikirler issheńlik keypiyatıńızǵa qalay tásir etedi?
10. Klassqa kirip keliwińiz, oqıwshılar menen sálemlesiw, ulıwma sabaqtıń baslanıwı, usı jaǵdaylar Sizge qalay tásir etedi, (tez háreket qılıwǵa baǵdarlaydı, issheńlik keypiyatın oyatadı, sergeklestiredi, kewillerge jaqsı keypiyat baǵıshlaydı, ulıwma tásir qılmaydı hám t.b)?
11. Sabaq procesinde ózlestiriwshi há intizamsız oqıwshılarga salıstırǵanda ashıwlanıw halatıńızdı ańsat saplastıra alasız ba?
12. Siz ushın oqıwshılar menen sabaq procesi qızıqlı ma, yaki ózińizdi kóbirek biytárep sıpatında sezinesiz be?
13. Klass jámááti menen múnásibetler jolǵa qoyılmasa, ózińizdi qalay sezinesiz: qayǵırasız, múnásibetti jaqsılawǵa urınasız, biyparqsız, aytqanıńızdı májbúrlep orınlatasız, oqıwshılar pikirin de maqullaysiz?
14. Sabaq procesi jaqsı ótkeninen qanaatlanıwdı sezinesiz be? Bul sizin issheńlik keypiyatıńızǵa tásir ete me, oqıwshılar menen sáwbetlesiw zárúrligin keltirip shıǵara ma?
15. Oqıwshılarıńızdı kóshede, máhállede kórip qalǵan waqıtlarıńızda olar menen sáwbetlesiwdi qáleysiz be?
16. Transportta, kóshede júrgen biytárep jaǵdaylarıńızda oqıwshını baqlap, onıń ruwxıy halatın túsiniwge qálew sezimi payda bola ma?
17. Klassta sabaq ótiw dawamında siz ushın tanıs bolǵan halatın analizleń, oqıwshılardı túsiniwge umtılıw, olardıń keypiyatın hám ruwxıy keshirmelerin seziliw, klass jámáátiniń keypiyatına qaramastan, belgilengen sabaq rejesin ámelge asırıw;
18. Sabaqqa tayarlanıp atırǵan payıtıńızda ańa temanı úyreniw boyınsha túrli pedagogikalıq texnologiyalardı tańlaw menen bir qatarda, oqıwshılar menen sáwbetke kirisiw variantların da oylap alasız ba?
19. Oqıwshıdan ashıwıńız kelse, siziń ashıwlanǵan halatıńız uzaq waqıt dawam ete me?
20. Oqıtıwshılıq kásibińizdi ózgertire alar ma edińiz? Eger de ózgerceńiz qaysı kásipti tańlaǵan bolar edińiz?


III
1.Oqıwshılar menen ádettegige salıstırǵanda turaqlı pedagogikalıq sáwbetlesiw usılları sizde qáliplesken be yaki joq pa? Onı analizleń.
2.Siz tańlaǵan sáwbet usıllar pedagogikalıq iskerligińizde sizge qanshelli járdem beredi dep oylaysız?
3.Siz ózlestirgen sáwbetlesiw usılları sabaq procesinde payda bolatuǵın kútilmegen jaǵdaylarda qanday áhmiyetke iye?
4.Siz adamlar menen kundelikli pikirlesiw hám klass jámáátine sabaq ótiw dawamında oqıwshılar menen bolatuǵın sáwbetlesiwdi parqlay alasız ba? Eger parqın bilseńiz bul parıqlar neden ibarat?
5.Klassta pedagogikalıq sáwbetińiz waqtında adamlar menen kúndelikli sáwbetlesiwden ózgesherek neler payda boldı?
6.Klass jámááti menen pedagogikalıq sáwbetlesiw usılların, geyde adamlar islep ádettegidey kúndelikli sáwbetlesiw jaǵdayına kóshirgen halatlarıńız boldı ma? analizleń.
Ótkerilgen ózi-ózin baqlaw tiykarında, ózińiz ushın kewilsheklik ózgesheliklerin kásiplik pazıylet sıpatında áhmiyetin anıqlań, sonda siz oqıwshılar menen pikirlesiw procesinde pedagogikalıq iskerligińizdegi tiykarǵı kemshiliklerden kelip shıqqan halda ózińiz ushın, kommunikativlik tárepten óz-ózin tárbiyalawdıń individual-texnologiyalýq dástúrin dúziwińiz múmkin.
Usı dástúr-kásiplik pazıylet sıpatında oqıtıwshıda kewilsheklik hám xosh múlayımlıqtı rawajlandırıw dástúri (oqıwshılar menen pikirlesiw dárejesi tómen bolǵanında) bola aladı hám oqıwshıları menen sáwbette unamsız kórinislerdi salıstırıw (tartınshaqlıq, natıqlıq, keskinlik hám t.b) kásiplik – kommunikativlik kónlikpe hám bilimlerdi qısqa múdette qáliplestiriwge tiykar jaratadı. Kommunikativlik tárepten ózin-ózi tárbiyalaw sisteması individual berilgen usınıslar inabatqa alınǵan halda islep shıǵarılǵan bolıwı kerek. Sáwbetlesiwge baylanıslı kóp nárselerdi hár qanday oqıtıwshı óziniń ápiwayı ǵana salamat oy-pikiri hám tájiriybesi menen islep shıǵıwı múmkinligi tábiyiy naqolaylıqtı seziletuǵın adamlar, bunday pikirlesiwden keyin óz tájiriybesin sanalı túrde arttırıwı psixologiyalıq tosıqlardı belgili bir maqsetti gózlep saplastırıwdı lazım. Bunıń ushın jas oqıtıwshı túrli seminarlarǵa, jıynalıslarǵa oqıtıwshılar basqasına kóbirek shıǵıwǵa umtılıwı, kásiplesleri hám adamlar menen sáwbetlesiwdiń hár bir imkaniyatınan paydalanıwı kerek. Mısalı, qanday da mashqala haqqında bir neshe kásipleslerińiz benen sóylesiw wazıypasın qoyıń. Jası úlken, tájiriybeli oqıtıwshılarǵa ózińizdi qızıqtırǵan mashqalalı sorawlar menen múráját etiń, dúkan satıwshısınıń qaraydar menen qatnasıǵındaǵı qıymıl-háreketlerin analizlep beriń t.b. Kóshede jolawshınıń sorawına juwap bergeninizde, ol onnan qanaatlanǵanlıǵın túsiniwge háreket etiń. Hár saparı sabaqqa tayarlıq kórip, jańa materialdı túsindiriwde tek pedagogikalıq qurallar hám metodlardı qalay qollanıwǵa, bálkim klass jámááti menen qanday sáwbetlesiwge kirisiw hakqında pikir siziń qıyalıńızdı bánt qılsın. Oqıwshılar menen mektepten tısqarı bilimlendiriw hám tárbiya procesinde sáwbetlesiw haqqında oylań. Sizde ájayıp tásir qaldırǵan, jaqsı keypiyat baǵıshlaytuǵın sáwbetlesiwdegi jaǵdaylardı hasla umıtpań. Oqıwshılar menen sáwbettegi bazı kewilsizliklerdi analizlewge urınıń. Qátelerińizdi tán alıń hám kórip bilip, sizde qanaatlanıw baǵıshlawı ushın náwbettegi sáwbetlesiwdegi qalay shólkemlestiriwdi oylań.
Sizge sáwbetlesiwde ılayıq emes insan ekenligińizdi aytsa, haslan ruwxıy túskinlikke túspeń. Minez-qulqıńız, is-háreketlerińiz, turmıs hám is tájiriybeńiz benen jáne ózgesheliklerińiz onıń kerisi ekenligine sáwbetlesiwde kewilsheklik hám muláyımlıq pazıyletleri sizde bar ekenligine ózińizdi isendiriwge háreket qılıń. Tájiriybeler tiykarında óz kásiplik halatıńız ústinde tınımsız islew, sáwbetlesiwde kewilsheklikti kásiplik tárepten áhmiyetli ózgesheliklerin rawajlandırıw, kommunikativlik qábiletlerdi jetilistiriw, pedagogikalıq kásiplik kónlikpe hám bilimlerdi qáliplestiriwdi úlken áhmiyetke iye. Eger de tálim hám tárbiyadan gózlengen maqset shaxstıń unamlı tásiri bolsa, demek áyne oqıwshılar menen óz ara birgeliktegi sharayatta oqıwshı olardıń mánawiy dúnyasına kirip barıwı kerek.
Tómendegi kórsetkishler tiykarında ózińiz yaki kásipleslerińizdin sabaǵın analizleń, klass jámááti menen sáwbetine juwmaqlawshı sıpatlama beriń.
1. Klassqa kiriw (sergek, isenimli, isenimsiz, bosańlaya túrde)
2. Sáwbetlesiwdiń baslanǵısh basqıshında óziń erisip seziw ulıwma keypiyat (sergek, kámil, biytárep, natıq, isenimsiz)
3. Kommunikativlik keypiyatına sıpatlama (sáwbetlesiwde hár tárepleme tolıq tayarlıqtı táriplew, yaki sáwlelentuǵın kommunikativlik keypiyattıń joqlıǵı)
4. Kommunikativlik baslamanınıń, anıq kórsetiliwi. İskerlikke jaqsı keypiyat penen kirisiw, bul keypiyattı klassqa «juqtıra alıw» sabaqtıń kóterińki ruwxta hám neytral baslanıwı, yaki ruwxıy sharshaǵanlıq, sáyabetlesiwdi shólkemlestiriwde baslamanıń joqlıǵı.
5. Sabaqta zárúr ulıwma, pútkil sabaq dawamında, basqıshpa-basqısh, bazı jaǵdaylarda) bolǵan oqıtıwshıǵa tán ruwxıy keypiyattı jarata biliwı.
6. Sabaq procesinde hám oqıwshılar menen sáwbetlesiw dawamında óz ruwxıy keshirmelerin basqara alıw (turaqlı ruwxıy halat, sabaq dawamında júzege keletuǵın jaǵdaylarǵa muwapıq tárizde ózin basqara alıw qábileti, keypiyatınıń buzılıwı, ózi dóretiwshilik keypiyatın basqarıwda turaqsızlıq)
7. Sabaq procesinde shólkemlestirilgen sáwbetlesiw xarakteri (tolıq, ónimli, jeńil, rásmiy, yaki májbúriy, ústirtin, sáwbet).
8.Tálim-táribiyalıq wazıypalardı orınlaw, oqıwshılar menen óz ara múnásibetlerdi shólkemlestiriw ushın sáwbetlesiwdi basqarıw nátiyjeliligin (jıldamlıq, náziklik, sáwbetlesiwde óz jeke metodikası nátiyjeligin seziniw, óz ara sáwbetlesiw hám tásir ótkeriya metodları birligin shólkemlestire alıw tájiriybesi; yaki sáwbetlesiwden tálim-tárbiyalıq tásir quralı sıpatında jeterli dárejede paydalana almaw).
9. Sóylew (jarqın hám bálent; obrazlı hám intonaciyalı; tereń sezimlerge beriliw menen, ápiwayı hám biytárep, basıq hám saldamanlı sóylew, yaki kórkemligi kem. tásirsheńliktiń joqlıǵı, biytárep, kórsetpelik-keńselik).
10. Mimika (kórkem, sergek hám nıq, jarqın kóriniske iye bolıw, sırtqı kórinisińiz pedagogikalık maqsetke muwapıq, sezim-tuyǵılarǵa bay, bosań hám saldamanlı kórinisti júzińde sáwlelendiriw).
11. Pantomimika (kórkem hám tásirli háreket, jaǵımlı insan, súyikli ustaz sıpatında ózligin kórsete alıw, sezim-tuyǵılarǵa bay, basıq hám saldamanlı bolıwı, biytárep, qolaysız háreketlerden saqlanıw.
Usı analizde juwmaq jasap, ózińiń ushın paydalı bolǵan juwmaqlar shıǵarıp, ózińizde bar bolǵan kemshiliklerdi anıqlap, olardı saplastırıwga háreket etiń. Pedagogikalıq iskerligińizdi dóretiwshilik sáwbetlesiw mádeniyatı hám texnologiyasın qáliplestiriw boyınsha arnawlı sistema menen isleń, belgili bir maqsetke baǵdarlanǵan trening, kewilsheklik xosh múlayımlıqtı qáliplestiriwshi ózińiz ushın arnawlı shınıǵıwlar sistemasın jaratıń.