Ájiniyaz atındaǵı nmpi fakultet: Tábiyiy pánler Kafedra: Ximiya oqitiw metodikasi Topar : 2a-ximiya

 Aminogruppaga 
reaksiyalar. 
1. 
Nitrit 
kislota 
menen 
a-aminokislotalar
dezaminlanish—aminogruppani joytıw reaksiyasına kirisiwedi. Bul reaksiya α-
aminokislotalardı muǵdarlıq analiz qılıwda isletiledi. Dezaminlanish reaksiyası a-
aminokislotalardıń uglerod skeletiga tásir etpeydi. Sol sebepli dezaminlanish 
ónimlerinde basqa almasınıw processlerinde qatnasıw múmkinshiligi saqlanıp qaladı. 
Bunnan tısqarı, dezaminlanish reaksiyası arqalı basqa tur organikalıq kislotalar 
menen 
α-aminokislotalardıń genetikalıq baylanısıwı ámelge asıriladı: α-
aminokislotalardıń oksidlenip dezaminlanishida α-ketokislota, oksidlanmasdan 
dezaminlanishida to'yinmagan organikalıq kislota payda bolsa, nitrit kislota tásirinde 
a-gidrokislota payda boladı. 
 Isletiliwi. Aminokislotalar (tiykarınan α-aminokislotalar) tiri organizmlerde 
beloklardı sintez qılıwda zárúrli elementlar bolıp tabıladı. 
Bul process ushın zárúrli aminokislotalardı insan hám haywanlar quramında túrli 
beloklar bolǵan awqattan aladılar. Jelingen etilgen beloklar asqazan -ishek jolında 
ayırım aminokislotalarǵa bóleklenedi; keyininen aǵzalarda bul aminokislotalardan
ózine kerekli bolǵan beloklar sintezi júz boladı. Bul maqset ushın jasalma 
tayarlanǵan aminokislotalardan da paydalanıw múmkin. Olardıń geyparaları 
medicinalıq maqsetlerde qollanıladı. Kóp qıylı aminokislotalar haywanlar azıǵına 
qosıp beriledi. 
Tema boyinsha test sorawlari 
1. Molekulasinda azot atomi bar bolgan zatlarga ne delinedi? 
A) *Azotli organik birikpeler
B) Nitrobirikpeler 
C) Aminler 
3. Racional nomenklatura boyınsha nitrobirikpelerdi ataǵanda tiyisli uglevodorod atına 
qanday soz qosiladi? 
A) *Nitro sozi qosiladi 
B) Amin sozi qosliadi 
C) Amino sozi qosiladi 
4. CH
3
CH
2
CH
2
NO
2
formulasi sistematikaliq nomenklatura boyinsha qanday ataldi? 

---

A) *1-nitropropan
B) 1-aminopropan 
C) 2- metil 2-nitropropan 
5. Organikalıq zatlarǵa nitrogruppa kiritiw ne dep aytıladı.
A) *nitrolaw 
B) sintezlaw 
C) nitrotopar qosiw 
6. CH
3
C(CH
3
)(NO
2
) CH
3
formulasi sistematikaliq nomenklatura boyinsha qanday ataladi 
A) *2-metil 2-nitropropan 
B) 1-nitropropan
C) 1-aminopropan 
7. CH
3
CH(NO
2
) CH
2
CH ratcional nomenklatura boyinsha qanday ataladi? 
A) *Ekilemshi nitrobutan 
B) Birlemshi nitrobutan 
C) Ushlemshi nitrobutan 
8. Ammiaktıń vodorodları uglevodorod radikallarına almasıwınan payda bolǵan 
birikpelerge ne dep aytıladı? 
A) *Aminler
B) Nitrobirikpeler 
C) Azotli organik birikpeler 
9. Racional nomenklatura boyınsha aminlerdiń atı radikal atına qanday sóz qoyıp oqıwdan 
kelip shıǵadi? 
A) *amin 
B) amino 
C) nitro 
10. Sistematikalıq nomenklatura boyınsha aminlerdiń atı uglevodorodlar atınıń aldına 
qanday sóz qosıladı
A) *amino 
B) amin 
C) nitro 

---

Paydalanılǵan ádebiyatlar: 
1. G.P.Xomchenko , I.G.Xomchenko “Kimyo” Toshkent 2011.
2. 
www.fingernal.ru
 internet saytı
3. S.Masharipov, I.Tirkashev “Kimyo” 2014.