Ájiniyaz atındaǵı nmpi fakultet: Tábiyiy pánler Kafedra: Ximiya oqitiw metodikasi Topar : 2a-ximiya


Download 0.58 Mb.
Pdf ko'rish
bet6/8
Sana13.12.2022
Hajmi0.58 Mb.
#1000884
1   2   3   4   5   6   7   8
Bog'liq
Aromatik aminlar

Fizikalıq ózgeshelikleri. Anilin — reńsiz, moysimon, suwda kem eriytuǵın, uwlı 
zatlı suyıqlıq. Onı jaqsı erituvchilar gápine spirt, efir, benzol kiredi, 6°C de qotadi
174°C de qaynaydi, hawada oksidleniwi sebepli demde qorayib ketedi. 
Isletiliwi. Anilinning tiykarǵı muǵdarı boyaw sanaatında isletiledi. Anilinga 
oksidlovchilar tásir etkeninde, túrli reńdegi elementlar payda boladı, mısalı, qara 
anilin payda boladı. 
Bunnan tısqarı, anilin kóp dári elementlardı sintez qılıw ushın dáslepki shiyki zat 
esaplanadı. Mısalı, sulfanilamide preparatlari ushın, anilin-formaldegid smolalar hám 
birpara portlaytuǵın elementlar ushın da dáslepki shiyki zat boladı. 
Aminokislotalar hám olardıń ózgeshelikleri 
Molekulalarında aminogruppa — NH
2
hám karboksil gruppalar — COOH bolǵan 
azotli organikalıq birikpeler aminokislotalar dep ataladı. 
Aminokislotalardı organikalıq kislotalardıń tuwındıları dep, yaǵnıy kislotalar 
radikalidagi bir yamasa bir neshe vodorod atomlarınıń aminogruppaga almasınıwınıń 
nátiyjesi dep qaraw múmkin. Aminokislotalardıń formulasın ulıwma halda (H
2
N)
n

R—(COOH)
m
kórinisinde jazıw múmkin. 
Quramında bir Amin hám bir karboksil gruppa tutqan aminokislotalar bir tıyanaqlı 
monoaminokislotalar dep, bir amin eki karboksil gruppa tutqanları eki tıyanaqlı 
monoaminokislotalar dep, bir karboksil hám eki Amin gruppası tutqanları bir 
tıyanaqlı diaminokislotalar dep júritiledi. Radikalning tábiyaatına kóre 
aminokislotalar alifatik, aromatik, geterosiklik, toyınǵan hám to'yinmaganlarga parıq 
etedi.Aminokislotalardıń áhmiyeti kútá úlken, sebebi turmıs ushın júdá zárúr bolǵan 
beloklardıń molekulaları aminokislotalardan dúzilgen bolıp tabıladı. 


 Nomenklaturasi. Kóp aminokislotalar empirik at menen ataladı. Sebebi, eki uglerod 
atomi tutqan aminokislota H
2
N—CH
2
—COOH glikokol dep ataladı. Ol shıyrın 
ta'mga iye bolıp, birinshi ret „hayvon jelimidan― ajıratıp alınǵan (grekshe „glycos― — 
shıyrın hám „kolla― — jelim sózlerinen glikokol kelip shıqqan ). 
Alınıwı. 1. Beloklı elementlardı gidrolizlash. Ilgeri aytıp ótilgen sıyaqlı, beloklar 
gidrolizlanganda aminokislotalar ónim boladı. Ádetde, bunda 20 danege shekem hár 
túrlı aminokislotalar qospası payda boladı. Házirgi waqıtta bul qospadan bólek taza 
aminokislotalardı ajıratıp alıwǵa múmkinshilik beretuǵın qatar usıllar islep shıǵılǵan. 
Talayǵana aminokislotalar kóp muǵdarda áne sol usılda alınadı. 
2. Kislotalardıń galoidli tuwındılarına ammiak tásir ettirilgende aldın bul 
elementlardıń molekulaları birikib, almasingan ammoniy duzlar payda boladı, keyin 
bolsa artıqsha ammiak tásirinde vodorod galogenid tartıp alınadı hám aminokislota
payda boladı : 

Download 0.58 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling