Jismoniy madaniyat

0 ‘yin tizimsi jamoaning barcha o‘yinchilarini o‘zaro

joylashishi va o‘zaro harakatini anglatadi. 0 ‘yin tizimsi muayyan

maqsadlarga qaratiladi. (Masalan, bir markaziy o‘yinchi bilan hujumni

tashkil qilish o‘yin tizimsi; himoyada shaxsiy o‘yin tizimsini

qo‘llash va h.k.).

Hujumda jamoa harakatini tashkil qilish aksariyat taktik

kombinasiyalar asosida amalga oshiriladi.

Kombinasiya - hujumni foydali natija bilan yakunlanishiga

qaratilgan bir necha o‘yinchilar yoki butun jamoa o‘yinchilari bilan

oldindan “charxlantirilgan” (mashqlantirilgan) о‘yin tizimsini anglatadi.

Bundan tashqari “o‘yinni olib borish shakllari” tushunchalari

ham mavjud. 0 ‘yin taktik jihatdan aktiv (faol) va passiv (sust)

shakllarda olib borilishi mumkin. 0 ‘yinni aktiv shaklda olib

borilishiga maydon bo‘ylab raqibga nisbatan xavfligi vaziyatlar

tug‘dirish, shaxsiy yoki butun jamoaga nisbatan zich hujum

qarshiligini ko'rsatish, bosim qilish, himoyada esa keskin

o‘zgaruvchan “ochiq” va “yopiq” qarshi harakatlami uyushtirishlar

misol b o ia oladi.

Passiv shaklda o‘yinni olib borish - bu demak raqib yoki

raqiblar harakatiga shartli erkinlik berish. Bunday o‘yin shakli raqib

jamoani “chalg‘itish” uchun qo‘llaniladi, ayrim hollarda bunday

o‘yin shakli asabga “tegish” uchun qo‘llaniladi.

0 ‘yinni tashkil qilish va olib borishda quyidagi harakat turlari

qo‘llaniladi:

- yakka (individual) harakatlar - bu jamoa oldiga qo‘yilgan

taktik vazifalarni sherigiga yakka holda mustaqil harakat ko'rsatishni

anglatadi;

- guruhli harakatlar - bu jamoa oldiga qo‘yilgan taktik

vazifalarni ikki yoki uch o‘yinchi ishtirokida xal qilishga qaratilgan

harakatlami ifodalaydi;

- jamoali harakatlar - bu jamoaning barcha o‘yinchilari

ishtirokida o‘yin oldiga qo‘yilgan taktik vazifalarni amalga oshirish

chorasini belgilaydi.

0 ‘yinchilami o‘yin funksiyasi (ixtisosligi) bo‘yicha taqsimlanishi.

Zamonaviy basketbolda o‘yinchilar quyidagi funksiyalarga

(amplua) ixtisoslashgan bo‘ladi:

- himoyachilar;

- forvardlar;

- markaziy o'yinchilar.

Himoyachi о‘yinchi laming funksiyalari:

- hujumchi sheriklari faoliyatiga rahbarlik qilish;

- pozitsion holatdan savatga to‘p tashlash;

- raqiblami tezkor “yorib” o‘tib savatga hujum qilish;

- himoyada - raqiblami tezkor kontr hujumini to‘xtatish;

- o‘z shchiti atrofida raqiblarga faol qarshi chiqish.

- forvardlar:

- keskin o‘zgaruvchan vaziyatlarda tezkor harakatlanish;

- uzoq va yaqin joylardan savatni ishg‘ol qilish;

- o‘zining tezkor reaksiyasi yoki markaziy hujumchisiga aniq

to‘p uzatish qobiliyati hisobiga savat oldida o‘yin keskinlashtirish;

- markaziy hujumchi bilan birga raqib va o‘z shchiti oldida

sanchigan to‘pni olib qayta hujum uyushtirish.

Markaziy hujumchilar - baland bo‘yli, odatda baquwat bunday

funksiyaga ixtisoslashgan o'yinchilar hujumda ham, himoyada ham

shshchitdan sapchigan to‘plami olish, olib qulay turgan sherigiga

uzatish, savatga qayta tashlash, savatga tashlanayotgan (o‘z shchiti

oldida) to‘p yo‘nalishini to'sish, savatga to‘siq qo‘yish bog‘liq

“ishlami” bajaradi.

Hujum taktikasi

Hujum jamoani asosiy va hal qiluvchi funksiyasi bo‘lib, uni

taktik jihatdan puxta rejalashtirish, tashkil qilish va amalga oshirish

har bir hujum harakatini hamda butun о‘yin jarayonini foydali natija

bilan yakunlanishiga imkon yaratadi.

Hujum taktikasi qanchalik serqirrali bo‘Isa, taktik usullar hajmi

qanchalik ko‘p bo'lsa, taktik bilim va ko‘nikmalar doirasi qanchalik

keng bo‘Isa, qulay va foyda keltiruvchi usullami tanlash hamda

ulami qo‘llash imkoniyati shunchalik samarali kechadi.

Hujum taktikasi individual, guruhli va jamoa harakatlaridan

iborat bo‘ladi (3-andoza).

Kirib borish va to‘p uzatmasdan to‘p tashlash. Yorib kirish ham

to‘siqlami bartaraf etish uchun mo‘ljallangan o‘zaro harakatlar

hisoblanadi. Himoyachilar uchun to‘pni bir-biriga uzatib o‘ynash

noqulay boMgan paytda uning qo‘llanilishi maqsadga muvofiq.

Ta’qib qilinayotgan o‘yinchilar bilan almashgandan ko‘ra yorib

kirish himoyadagi o‘yinchilarga raqiblarini muntazam ta’qib qilib

turishga imkon bemvchi harakatlami nazarda tutadi. Buning ikki xil

yo‘li mavjud: a) ikkita hujumchi orasidan yorib kirish, b) o‘z sherigi

va to‘siq qo‘yayotgan hujumchi orasidan yorib kirish.

Birinchi usul ancha samaraliroq lekin amalga oshirish qiyinroq.

Undan hujumchi yaqindan ta’qib qilayotganda foydalanish mumkin

va himoyachidan vaziyatni yaxshi nazorat qilishni tezkor hamda

qat’iy harakatlami taqoza etadi.

HUJUM TAKTIKASI

Individual GuwhK Jamoaii harakatiar harakatlar harakatiar Hujum taktikasi tasnifi Ikkinchi usulda yorib kirishni bajarishda o‘zaro harakatlar muvaffaqiyatini sherikning o‘zi ta’qib qilayotgan o‘yinchidan o‘z vaqtida bir qadam orqaga chekinishi belgilab beradi. Aynan bo‘sh

qolgan hudud orqali himoyachi ≪o‘zining≫ hujumchisi orqasidan

o‘tib oladi va pozitsion ustunlikka ega bo‘lishiga yo‘l qo‘ymaydi.

Sherigining yorib kirishidan so‘ng orqaga chekingan himoyachi

o'zining dastlabki holatini tiklashi kerak. Hujumchilarning bir-biriga

qarshi harakatlanishida to‘p ushlab turgan o‘yinchi orqasidan yurgan

himoyachi yorib kirishni amalga oshirish zarur.