Jismoniy tarbiya nazariyasi va uslubiyoti

Majmuyi 8—80 faol va sust mashqlardan iborat bo'lishi 
m um kin.
Egiluvchanlikni tarbiyalashning manbayi va uslubiyoti
68

---

JISM O NIY TARBIYANING USLUBIY 
.. ТАМ О YILLARI YA JISM ONIY TARBIYA 
VII bob))
JARAYONIDA ULARNI AMALGA 
O SH IR ISH YO‘LLARI
Tushunchani an iqlash . T a b i a td a g i, h a y o t d a g i, b u t u n
borliqdagi jara y o n lar m a ’lum qonuniyatlarga b o ‘ysunadi va 
shularga muvofiq rivojlanib boradi. Bu qonuniyatlar tabiatda 
odam ixtiyoridan tashqari holatda amal qiladi. Bunday q o ­
nuniyatlar, ilmiy izlanish va amaliy tajribalarning k o ‘rsatishi 
b o ‘yicha, jism oniy tarbiya jarayoniga ham t a ’sir k o ‘rsatadi. Bu 
qonuniyatlarni tan olish, ularni o ‘rganish, shu asosda 
0
‘quv- 
chilar jismoniy tarbiyasi jarayonini yaxshilash imkonini beradi.
Jismoniy tarbiya jarayonini boshqaradigan, inson vujudiga, 
jismoniy o ‘sishga t a ’sir qiladigan tabiat qonunlari metodikada 
prinsip — tamoyil nom ini olgan. 0 ‘smir rivojlanishning u m u ­
miy tamoyillarini bilish va ularni amaliyotda qoMlash, 
0
‘quv- 
chilar jism oniy tarbiyasi jarayonini yanada samarali qiladi.
Pedagogika va jism oniy tarbiya adabiyotlarida tamoyillar har 
xil atalgan, biroq manbalarning tahlili shuni ko'rsatadiki, har 
xil n o m lar bilan atalgan bir prinsip quyidagi m azm unlarni 
bildiradi:
— jismoniy tarbiya jarayonida o ‘quvchilarning har to m o n - 
lama rivojlanishlari uchun jismoniy mashqlarni ongli, tushun- 
gan holda tashkil etish;
— o ‘rgan ilad ig a n m a sh q larn i yaxshi tu s h u n is h u c h u n
ko‘rgazmalilikning xilma-xil shakllaridan foydalanish;
— har bir o ‘quvchiga taklif qilinadigan jismoniy koordi- 
natsiyali (muayyan maqsadga y o ‘naltirilgan) va ruhiy og‘ir- 
liklarning soddaligini, tushunarliligini 
ta'minlash;
— shug‘ullanuvchilar aw algi mashg'ulotlarda o ‘zlashtirib 
olganlarini 
mustahkamlashlarida talabni kuchaytirish zarur.
Pedagogika fanida bu prinsiplarni o'rgatishga taalluqliligini 
hisobga olib, didaktik tamoyillar deyiladi. Jismoniy tarbiya, 
jismoniy mashqlarga o ‘rgatish va shug'ullanuvchilarni bilimlar 
bilan qurollantirish, jism oniy sifatlarni tarbiyalashn/ o ‘z ichiga 
olganligi u c h u n tam oyillarni didaktik emas, metodik-uslubiy 
deb atash qonuniyroqdir.
69

---

Jism o n iy m ash q larga o 'rg a tish d a q o ‘llaniladigan asosiy 
u slu b iy ta m o y illa r s h u g ‘u lla n u v c h ila rn in g yoshlari q a n d a y
b o ‘lishidan q at’i 
nazar, ham m a u ch u n bir xil va zaruriydir. 
H ar bir tamoyilning mohiyatini va o ‘quvchilar jismoniy ta r ­
biyasi jarayonida uni amalga oshirish y o ilarin i alohida Ko‘rib 
chiqamiz.