Jismoniy tarbiya nazariyasi va uslubiyoti

Faza 
bu — harakat malakasining vujudga 
kelishining biologik qonuniyatlarining shartli tasviridir. 
Bosqich
— pedagogik va biologik qonuniyatlarni aks ettiruvchi pedagogik 
jarayonning shartli bo'linishidir. Har bir bosqichning davom 
etishi h arak a t m a lakasin i sh a k lla n tiris h fazasiga o 'x s h a sh
k o 'p g in a o m illa rg a b o g 'liq : o 'q u v c h i n i n g tayyorgarligiga, 
harakat-faoliyatning murakkabligi va hokazolar.
92

---

O'rgatish tarkibini o'zgarmas deb qarab bo'lmaydi. A m m o 
o 'rg atishn in g h a m m a bosqichlarida o 'q itu v ch i va o 'q u v ch i 
o 'rganiladigan faoliyatni tahlil qiladi, ularni baholaydi va 
xatolarni to ‘g ‘rilaydi.
H arakat faoliyatlari bilan tanishtirish
Vazifa: shug'ullanuvchilarda o'rganiladigan harakat faoli­
yatlarini to 'g 'ri bajarish u c h u n zarur b o'lgan tushunchalar, 
tasaw u r hosil qilish va ularni o'zlashtirib olishda o'quvchilarda 
onglilik va faollikni kuzatish lozim bo'ladi.
O'rgatish, o 'quvchi tom o n id an o'quv vazifasini anglash- 
dan, uni hal etishning qoidasi va usulini ta s a w u r qilishni 
shakllantirishdan boshlanishi kerak. Harakat faoliyatlari haqida 
ta s a w u r hosil qilishni shakllantirish — jism o n iy tarbiyaga 
o'rgatishning birdan bir o'ziga xos xususiyatidir.
T a s a w u rn i shakllantirish jarayo n id a u c h ta bir-biri bilan 
bog'langan shartlar — b o 'g 'in , zvenolar ajratiladi:
— o'rgatish vazifasini tushunib yetish;
— uni hal etish loyihasi (proyekti)ni tuzish;
— harakat-faoliyatni bir butun yoki uning alohida qismini 
bajarishga urinish.
Aniq pedagogik vaziyatga bog'liq bo'lib (masalan, yuqori 
jismoniy va nazariy tayyorgarlik darajasi, harakat-faoliyatning 
nisbatan yengilligi va hokazolar), bo'g'inlarning navbatlashishi, 
o ‘zgarishi mumkin. 0 ‘rgatish vazifasini tushunib yetish bilan 
birga, 
0
‘quvchi aniq harakat-faoliyatlarni o'rganishga bag'ish- 
langan b utun dars vazifasini tushunib yetmog'i kerak (m asa­
lan, yugurib kelib balandlikka sakrashni o'rganishda va shu 
darsning o ‘zida, y a’ni balandlikka sakrashda yugurib kelishni 
o'rganish). O 'q u v c h ila r texnika asoslarini va o'rganiladigan 
h arak at faoliyatlarini b o s h q aru v ch i h arak atlarn i tushunishi 
kerak. Texnika qismlari keyingi bosqichlarda bilib boriladi.
O 'r g a tis h vazifasin i hal etish loyihasi o 'q it u v c h in in g
tavsiyasi asosida o'quvchi tom onidan tuziladi. Ba’zi vaqtlarda 
asosiy loyiha asosida yordam chi loyihalar ham shakllanishi 
kerak. Masalan, bosh va qo'lda tik tiirishni o'rganishda bola 
m u v o z a n a tn i y o 'q o tib , orqa to m o n g a yiqilayotgan b o 'lsa, 
o'quvchi nima qilishini bilishi kerak. Tanishtirish bosqichida 
so 'zdan foydalanish va ko'rsatmali idrok qilish metodlari eng 
k o 'p qo'llaniladi.
93

---