Jismoniy tarbiya nazariyasi va usuliyati

Xatolarli tuzatish qoidasé turli tumandir. Aytarli ko‘p taòqálganlazi quyidagilardir:
O‘quvchi xatosini o‘zi tus`inishi kerak. Takroriy tushin-tirish v` mashqni ko‘rsatish, faoliyatni gapirib berish xato xarakatlarni ang,ashga yordam bersa, chizma tasvirlash, ùutuq, xato va +amchilikl`rni mashulotlarda o‘rtoqlari bilan o‘rtoq-lashishga, xato ustida xarqkat texnikasi xaqida suxbatga chorlaydi demak, bu taolim jarayonining muvaffaqiyati degan so‘zdir/ Amaliy faoliyatlcrda esa nisbatan foydali usul qarama-qarshilikni yengish xarakatlardir, yaoni xarakatni muss-kullar taranglashtirish bo‘shashtirish, amplitudasi va yo‘nali-shiga qarab kontrast ravishda birbiriga solishtirib mashq qilish samaraliroqdir. Muskul xissiyotini bunday solishtirish o‘z xatosini tushunishga va uni tuzatishni to‘ri xal qilish yo‘lini topishga yordam beradi. Shu maqsadda o‘zlashtirilayotgan xarakat faoliyatini boshqa tomonga, boshqa oyoq bilan, qo‘l bilan yoki o‘zgartirilgan sharoitda bajarish xam foyda beradi. Bunda xosil bo‘lgan muskul xissiyoti uni odatdagi sharoitda bajarish-dagiga solishtirish imkonini beradi va xatolarni tuzatish-ning effektliroq yo‘lini aytish, ko‘rsatish imkonini beradi.
Xatolarning barchasi birvarakayiga emas, navbati bilan, axamiyati darajasiga qarab tuzatishga urinish samarasiz bo‘lib chiqishi mumkin.
Odatda, xatolarni tuzatish uning axamiyatlilarini tuza-tishdan boshlanadi, chunki boshqa mayda xatolar shular orqali sodir bo‘layotgan bo‘lishi mumkin. Masalan: final kuch sarf-lashlaridagi xatolar qoida sifatida oxirgi xarakat tarkibi-dagi zvenolarning kelishuvidan xam sodir bo‘lishi kuzatiladi. Bundan tashqari, aniqlangan xatolar o‘zlashtirilayotgan xarakat-dan oldin bajarilgan xarakat oqibatidan xam sodir bo‘lishini nazarda tutmoq lozim.
Axamiyatli xato deganda, biz xarakat texnikasi asosida sodir bo‘lgan xatoni tushunamiz. Axamiyatli yoki asosiy xisob-langan xatoni tuzatishni nazarda tutib bajarilgan mashqlar natijasida ikkinchi darajali deb sanalgan xatolar o‘zo‘zidan yo‘qolishi taolim jarayoni amaliyotida ko‘p uchraydigan xodisa-dir. Faqat ikkinchi darajali xatolarning avtomatlashib ketishiga yo‘l qo‘ymasligi zarur xolos.
Xarakat strukturasining umumiy sxemasini to‘ri bajari-layotganining darajasini aniqlab to‘la xarakat aktidagi paydo bo‘lgan xatoning nimaga boliqligini, yo‘llanma beruvchi yoki tayyorlov mashqining noto‘ri tanlanganligining okibatidan emasligini xisobga olish maqsadga muvofiq ekanini unutmas-lik kerak. Bir vaqtning o‘zida mashq bajarilish tezligi o‘quvchi imkoniyatiga mos kelmasligi ijro texnikasining buzilishiga olib keladi.
Statik xolatlardagi xatolarni aniqlash va ularni baxo-lash juda oson.
O‘qituvchining o‘quvchi xatosini aniqlash uchun berayotgan ko‘rsatmasi o‘quvchining shu daqiqadagi imkoniyatiga muvofiq bo‘lishi kerak. Masalan, uch usul bilan kanatga tirmashib chiqishda «oyoq kuchidan foydalaning» deb talab qo‘yish uchun uning qo‘l va oyoqlarning koordinatsiyasi (shu usul uchun) oldindan rivojlantirilgan (mashq qildirilgan) yoki aksincha ekanligining axamiyati katta.
«Yo‘qoldi, tuzatildi» degan xatolarlarning kutilmaganda qaytadan paydo bo‘lishi, ularni yo‘qotish uchun qo‘llanilgan yo‘llanma beruvchi mashqlarning vaqti-vaqti bilan takrorlab turishni talab qiladi. Shunga o‘xshash xatolarning birdan paydo bo‘lib qolishi ko‘pincha yangi o‘zlashtirilgan faoliyatni qiyin-roq sharoitda bajarayotganda kuzatilishi mumkin.
Xarakatdagi xatolarni tuzatishning yo‘llaridan yana biri ularni sodir bo‘lishining sababini yo‘qotishdir, bu esa, o‘z navbatida, xatoning yo‘qolishiga olib keladi. Bu usul taolim jarayonida yo‘llanma beruvchi va tayyorlov mashqlarini qo‘llash orqali amalga oshiriladi;
- o‘tilgan (o‘rgatilgan) materiallarni qayta takrorlash; - faoliyatning to‘ri bajarilishi uchun stimul yaratuvchi (masalan, uzunlikka sakrashda noto‘ri yugurish) qadamini joyini, bajarish sharoitini o‘zgartirish.
Xarakat faoliyatini o‘zgartirish jarayonida xatolarning paydo bo‘lishi va ularning tuzatilishi axamiyatini xisobga olish o‘ta muxim bo‘libgina qolmay, bu muammo xarakat faoliyatini takomillashtirish etapida xam sifat jixatidan boshqa darajada muximligini inkor etib bo‘lmaydi.