Jismoniy tarbiya nazariyasi va usuliyati

Malakani rivojlantirmaydigan, uni ko‘nikmaga aylani-shida samara bermaydigan xarakatlarni xato xarakatlar deb qarash mavjud. Ayrim paytlarda bular xaqiqatan xam xato xisoblansa, boshqa paytda xato kategoriyasiga keyinchalik takomillashgan, takomllashtirilishi lozim bo‘lgan xarakatlar xam kiritiladi. Umumiy qabul qilingan «xato xarakatlar» deb atalmish klassifikatsiya xozircha tuzilgani yo‘q. Maolum dara-jada keng tarqalgan, amalda ko‘proq qo‘llanilayotgan V.V. Bele-novich tomonidan tuzilgan xatolar klassifikatsiyasidan xozirgi kunda ko‘proq foydalaniladi. Ularni axamiyatiga ko‘ra xato tushunchalarni klassifikatsiya deb xam atash maqsadga muvofiq bo‘lmay, juftlangan, guruxlangan, shaxsiy belgisiga ega bo‘lgan atamalar to‘plami desak xam bo‘laveradi:

1. 
   Xarakat faoliyatidagi asosiy (bruspyada «podoem razgi-bom»ni bajarishda qo‘lni tirsakdan bukib qo‘yish) va umumiy asosiy bo‘lmagan xatolar (bruspyadagi mashqlarni bajarishda qomatning to‘ri tuta bilmaslik).
   

Ayrim xollarda o‘qituvchilar lozim bo‘lgan natijalarga erishish maqsadida birinchi gurux xatolarni to‘rilaydilaru, umumiy xarakterdagi xatolarni nazardan chetda koldiradilar. Umumiy xarakterdagi xatolar mavjud bo‘lsa, o‘quv materialining shunday qismi takrorlanishi kerakki, uning bazasida navbat-dagisini o‘rgatish imkoniyati yuzaga kelsin.

2. 
   Xususiy va kompleksli xatolar. Xarakat malakasining shakllanishini fazasida xususiy xatolar kam sodir bo‘ladi. Agarda bu xatolar juda xam qo‘pol bo‘lmasa, o‘qitish jarayonida katta to‘siq bo‘la olmaydi. Odatda, kompleksli xarakatlarda xatolar ko‘proq kuzatiladi. Xarakat faoliyatini yuzaga keltirgan xarakat aktlari sabab va oqibat bilan uzviylikga ega. Shu sababli xatolar o‘zaro shartlashgandek: birining orqasidan ikkinchisini keltirib chiqarishi taolim jarayondagi kuzatilgan xodisa.
   
3. 
   Avtomatlashgan va avtomatlashmagan xatolar. Avtomat-lashmagan xatolar ko‘pincha taolimning boshlanich etaplarida uchraydi. O‘qitish metodikasining muvofiqligi natijasida ularni tuzatish unchalik qiyin emas, ularning ko‘pchiligi o‘z-o‘zidan yo‘qolib ketishi amaliyotda isbotlangan.
   

Avtomatlashgan xatolar noto‘ri xarakatlarni ko‘p marota-balar takrorlash natijasida paydo bo‘ladi. Bunday xatolar o‘ta turun bo‘lib, ularni tuzatishda maolum murakkabliklar yuzaga chiqishi mumkin.
Ayrim xollarda xarakat faoliyatini takrorlash vaqtincha to‘xtatilishi lozim bo‘ladi, bu o‘z navbatida, yarimsharlar po‘st-loidagi vaqtli aloqalarning bir oz susayishiga olib keladi, so‘ngra xarakat vazifasini xal qilishga yangicha yondashish lozim bo‘ladi. Avtomatlashgan xatolarni tuzatishda, o‘quvchi xarakatni to‘ri bajarishga urinib bir oz noqulaylik sezadi. Lekin bunday torlik asta-sekinlik bilan o‘tadi,

4.