Jizzax filiali oila psixologiya kafedrasi oila psixoterapiya nazariyasi

Oʻzaro ta’sir oʻtkazish standartlari (stereotiplari) - bu oila a’zolarining oʻzini 
tutishining barqaror usullari, ularning harakatlari va xabarlari, koʻpincha 
takrorlanadi. Oʻzaro ta’sir standartlarining namunalari: oila a’zolarini bir-biriga 
hazillashishi, hurmatni ta’kidlash, noroziligini doimiy ifoda etish va boshqalar. 
Bunday stereotiplarda, odatda, oila a’zosiga (a’zolariga) nisbatan ma’lum bir hissiy 
munosabat hukmronlik qiladi: ayblash, gʻazablanish, qabul qilish, hayrat, 
nafratlanish, begonalashtirish , azoblanish, tashvish va h. k.
Oila a’zolari oʻrtasidagi oʻzaro ta’sir standartlari muloqotda namoyon boʻladi, 
bu yerda muloqot oilada yuz beradigan har qanday hodisani anglatadi. Kechikish va 
sukunat, ochiq suhbat va umumiy oʻyin-kulgilar, xaridlar va ovqat tayyorlash - 
bularning barchasi ushbu tizim uchun ma’lumot beruvchi, maxsus, noyob aloqadir. 
Aftidan aloqa yetishmasligi koʻrinadigan boʻlsa ham, sukunat kuchli ma’lumot 
beruvchi xabardir. Shu bilan birga, bir oilaning bir a’zosining xatti-harakati standarti 
boshqasining standarti bilan chambarchas bogʻliq va hatto uni (axborot aylanishini) 
boshqaradi. Oilada koʻplab takrorlanadigan hodisalar mavjud va ularning har biri 
uning barcha a’zolari uchun oʻziga xos xabardir.
Barcha oʻzaro ta’sir standartlarini Ba’zi xabarlarni oʻz ichiga olgan oilaviy 
aloqa aktlari sifatida koʻrish mumkin, ya’ni ular oila a’zolari uchun ma’lum 
ma’noga ega. Muloqot yaqinlaringiz oʻrtasida ma’lumot almashish jarayonini 

---

81 
ta’minlaydigan bir necha bosqichlarga boʻlinadi: 1) xabar tarkibini tanlash, 2) uni 
kodlash, 3) yetkazish, 4) javob xabarining tarkibini tanlash.
Oila afsonalari. Oila qoidalari “oilaviy miflar”ning tashqi asosini tashkil 
qiladi. A. X. Ferreyra (Ferreira va boshq., 1966) tomonidan taklif qilingan bu atama 
disfunktsional oilalarda birlikni saqlashning muayyan himoya mexanizmlarini 
bildiradi. Uning sinonimlari “e’tiqod”, “oila e’tiqodi”, “rolni kutish”, “konsensual 
himoya”, “oila qiyofasi” yoki “biz qiyofasi”, “sodda oila psixologiyasi” va 
boshqalar tushunchalari. (Ehrerwald, 1963; Dicks, 1967; Mishina, 1978, 1983; 
Eidemiller and Barker, 1981; Nichols, 1984; Yustickis, 1990). T. M. Mishina (1983) 
“biz” yoki “oila imidji” tushunchasini kiritdi, bu yaxlit integratsiyalashgan ta’lim - 
oilaviy oʻziga xoslik sifatida tushuniladi. Oilaning oʻzini oʻzi anglashning eng 
muhim funktsiyalaridan biri bu oilaviy xatti-harakatlarni tartibga solish, uning 
alohida a’zolarining pozitsiyalarini muvofiqlashtirishdir.