Jámiyettiń barlıq ekonomikalıq hám sociallıq xızmetlerin úyreniw hám alıp barıwda fundamental mashqalalarǵa dus kelemiz

Usınıs inflyaciyası-bul mámleket ekonomikasında tovar hám xızmetler usınısınıń kemeyiwi nátiyjesinde tovar hám xızmetler bahalarınıń kóteriliwinen payda boladı. Bunday jaǵdaylarda artıqsha talap bolmasada tovarlardıń bahaları artıp baradı. Hátte jumıs penen bántlik hám JIÓ islep shıǵarıw kemeygen jılları tovarlardıń bahası kóteriledi. Jámi talaptıń qısqarıwınıń negizgi sebebi bolıp ónim birligine jumsalǵan qárejetlerdiń ósiwi sanaladı, yaǵnıy, nominal miynet haqı, shiyki zat hám janılǵı bahalarınıń kóteriliwi nátiyjesinde islep shıǵarıwdıń ózine túser bahalarınıń kóteriliwi túsiniledi.

Usınıs inflyaciyasınıń kelip shıǵıwına, sonday-aq, usınıs mexanizminiń buzılıwınada tásir yetedi. Usınıs mexanizmi bolsa tosınallıq jaǵdayda tiykarǵı islep shıǵarıw faktorları bahanıń keskin kóteriliwinen kelip shıǵadı.

Inflyaciya dárejesi joqarı bolǵan mámleketlerde islep shıǵarıwdıń haqıyqıy kóleminiń qısqarıwı menen bir waqıtta, onıń nominal kóleminiń artıp barıwı sıyaqlı jaǵday júz beredi. Dáramatlardı islep shıǵarıwshı tárepinen támiyinlenbegen ósim, xalıqtıń qolındaǵı puldıń usınıs yetilip atırǵan tovar hám xızmetlerden kópligine (artıqlıǵına) alıp keledi, yaǵnıy, pul birliginiń satıp alıw quwatın tómenletedi, bir muǵdardaǵı pulǵa hárekettegi jılda ótken jılǵa salıstırǵanda xalıq azlaw ónimler satıp aladı, yaǵnıy onıń real dáramatları kemeyedi.

Mısal. Hárekettegi jılda xalıqtıń nominal dáramatları 30% ke kóbeygen, bahalar dárejesi 50% ke artqan bolsa, onda xalıqtıń real dáramatları 20% ke kemeygen boladı. Sebebi, bahalardıń kóteriliwi xalıqtıń pul dáramatlarınıń artıwınan ilgerlep ketken (30% - 50% - 20%).