Joba: kirisiw

1.2. Zaryadning potensial energiyasi
Agar qo‘zg‘almas nuqtaviy q0 - zaryadning maydonida q – zaryad 1(r1) - nuqtadan2(r2) - nuqtaga ko‘chirilsa,uning energiyasi o‘zgarib boradi. Bu ish elektrostatik potentsial maydonda bajarilgani uchun q - zaryadning potentsial energiyasi o‘zgaradi:
(2.1)
Zaryadlarning ishorasiga qarab, ular orasidagi o‘zaro ta’sir kuchi tortishish va itarish kuchlaridan iborat bo‘ladi. Ammo zaryadlar orasidagi – radius-vektor ortishi bilan, o‘zaro ta’sir kuchi ko‘rinishiga qaramasdan, potentsial energiya kamayib boradi (3 - rasm). Demak, potentsial maydonda bajarilgan ish q - zaryadning potentsial energiyasining kamayishi hisobiga bajariladi: ,

3 - rasm. O‘zaro ta’sir tortishish va itarish kuchlarining zaryadlar orasidagi masofaga bog‘liqligi Elektrostatik maydonning biror nuqtasidagi zaryadning potentsial energiyasini umumiy holda quyidagi ko‘rinishda yozish mumkin:

Bu ifodadan elektrostatik maydondagi q zaryadning potentsial energiyasi maydonni hosil qilgan qo‘zg‘almas q0 zaryadga ham bog‘liq bo‘lgani uchun zaryadlarning o‘zaro potentsial energiyasi ham deyiladi. Shunday qilib, ikki zaryadning o‘zaro potentsial energiyasi zaryadlar ko‘paytmasiga to‘g‘ri va oralaridagi masofaga teskari proportsionaldir. Q zaryadning W – potentsial energiyasi, elektrostatik maydondagi uning holatiga bog‘liq bo‘lgani uchun, elektrostatik maydonning nuqtalari energetik nuqtai nazardan potentsial deb ataluvchi skalyar kattalik bilan ifodalanadi.
Ekvipotensial sirtlar
Nuqtaviy zaryadning maydon kuchlanganlik vektori va potensialini yozaylik:

Bulardan ko£rinadiki, m aium radiusli sferik sirtning hamma nuqtalarida potensial bir xildir. Elektr kuch chiziqlari esa radiuslar bo'yicha yo£nalgan. Demak, elektr kuch chiziqlari bir xil potensialga ega bo£lgan sirtga tik ravishda yo£nalgan boMadi. Elektr kuch chiziqlarini tasvirlovchi maydon kuchlanganligining yoiialishi potensial kamayib ketayotgan tomonga qaratilgandir. Hamma nuqtalarda potensiallari bir xil bo£lgan sirtlarni ekvipotensial sirtlar deb ataladi. Yolg£iz olingan musbat va manfiy nuqtaviy zaryadlar maydoni, musbat va manfiy zaryadlangan ikki parallel plastinkaning bir jinsli maydonini tasvirlovchi kuch chiziqlari va ekvi potensial sirtlar 23 va24-rasmlarda ko'rsatilgan. Bu rasmlarda ekvi potensial sirtlar punktir chiziqlar bilan tasvirlangan. Vakuumda yoki izotrop dielektrikda olingan nuqtaviy zaryad uchun markazidashu zaryad joylashgan sferiksirtlar ekvi potensial sirtlar bo’lib xizmat qiladi. Zaryadlangan tekislik (plastinka) uchun unga parallel turgan tekisliklar ekvi potensial sirtlar bo£ladi. Boshqa holatlarda manzara yana ham murakkabroq bolishi mumkin
Ekvi potensial sirt bo'yichaharakatlanuvchi zaryad hech qanday ish bajarmaydi, chunki sirtning hamma nuqtalarida potensial bir xil bolganligi uchun zaryad ko‘chishida potensialning farqi bolm aydi.