Joba: Ulıwma mağlıwmatlar

Elektr duga menen kepserlew.
Elektr duga menen kepserlew dep - metallardıń birigiw jerlerin hám qosımsha metalldı elektr duga ıssılığı tásirinde eritip kepserlew processine aytıladı.
Elektr duga menen kepserlewde qollanılatuğın elektrodlar erimeytuğın hám eriwshi bolıwı múmkin. Erimeytuğın elektrodlar kómir hám grafitten tayarlanadı. Olardıń diametri kepserlenetuğın metalldıń qalıńlığına qarap 6-30 mm ge jetedi, uzınlığı bolsa 200-300 mm boladı. Grafit elektrodtıń elektr ótkizgishligi kómir elektrodlarğa qarağanda joqarı bolğanlığı ushın úlken kúshli toklardan paydalanıwğa imkan beredi. Erimeytuğın elektrodlar tayarlawda geyde vol`framnan paydalanıladı, sebebi onıń elektr ótkizgishligi jaqsı hám de eriw temperaturası joqarı.
Eriwshi elektrodlar metallardan tayarlanadı. Bunday elektrodlardıń qanday metalldan tayarlanıwı kepserlenetuğın metallardıń túrine hám ximiyalıq quramına baylanıslı boladı. Máselen, uglerodlı polatlardı kepserlew ushın qollanılatuğın elektrodlardıń quramında 0,1-0,2% uglerod, 0,03% shamasında kremniy, 0,03-6% marganec, 0,2% shamasında xrom hám 0,3% shamasında nikel` bolğan sım elektrodlar, legirlengen polatlardı kepserlew ushın bolsa kepserleniwshi polattıń sostavına qarap, tiyisli markadağı (10GS, 20XGSA, 15M) legirlengen polatlardan tayarlanadı. Metall elektrodlardıń diametri, kepserlenetuğın metalldıń qalıńlığına qarap 1den 12 mm ge deyin, uzınlığı bolsa 300-450 mm ge deyin boladı. Avtomat túrde kepserlewde metall elektrodlar awırlığı 80kg ğa deyin bolğan oram tárizinde qollanıladı.
Kómir elektrod penen kepserlewde (Benardos usılında) elektr duga elektrod penen kepserlenip atırğan metall arasında payda boladı, tigisti toltırıw ushın bolsa ximiyalıq quramı kepserleniwshi metalldiki sıyaqlı yamasa oğan jaqın bolğan basqa metalldan paydalanıladı. Bunday metall kepserlew sımı dep ataladı (5.1-súwret, b).

5.1-súwret. Elektr duga menen kepserlew sxeması:
a-metall elektrod penen kepserlew; 1-metall elektrod; 2-kepserlenetuğın metall; b-kómir elektrod penen kepserlew; 3-tigis sımı; 4-kómir elektrod; 5-kepserlenetuğın metall.

Metall elektrodlar menen kepserlewde (Slavyanov usılında) elektrod penen kepserlenip atırğan metall arasında payda bolğan elektr dugasında elektrodtıń ózi eriydi hám choktı toltıradı (5.1-súwret, a).

Metall elektrodlar qaplamasız hám qaplamalı bolıwı múmkin. Qaplamasız elektrodlar kepserlew tigisi júdá bekkem bolıwı talap etilmeytuğın jağdaylarda qollanıladı.
Kepserlengen tigsitiń mexanikalıq qásiyetlerin arttırıw ushın qaplamalı elektrodlardan paydalanıladı. Elektrodlardıń qaplamaları, wazıypasına qaray juqa hám qalıń bolıwı múmkin.
Juqa qaplamanıń materialı suwğa qarılğan por untağı menen 10-15% suyıq shiysheden ibarat bolıp, kepserlew sımınıń sırtına 0,1-0,2mm qalıńlıqta jağıladı. Juqa qaplamanıń wazıypası duganıń turaqlılığın (turğınlığın) arttırıwdan ibarat. Qalıń qaplamanıń wazıypası duganıń turaqlılığın arttırıw menen birge, metalldıń qásiyetlerin jaqsılawdan da ibarat. Sol sebepli qalıń qaplamalı materialınıń quramına qálpine keltiriwshi, shlak payda etiwshi, gaz payda etiwshi hám legirlewshi zatlar kiredi.
Polat buyımlardı kepserlewde qálpine keltiriwshiler sıpatında - alyuminiy, ferromarganec, ferrosiliciy hám grafit, al shlak payda etiwshiler sıpatında - por, il`menit, dala shpatı, kaolin, gaz payda etiwshiler sıpatında - kraxmal, cellyuloza, legirlewshiler sıpatında - bolsa ferromarganec, ferrosiliciy, ferrovanadiy, ferrotitan, ferroxrom hám basqaları qollanıladı. Qaplamanıń qalıńlığı 1,0 mm shamasında boladı.
Elektr duga menen kepserlewde turaqlı hám ózgermeli toklardan paydalanıladı. Turaqlı tok deregi sıpatında kóshpeli yaki stacionar arnawlı generatorlardan paydalanıladı. Kepserlew generatorları bir postlı hám kóp postlı bolıwı múmkin.
Ózgermeli toktan paydalanıp kepserlewde arnawlı transformatorlar qollanıladı. Kepserlew transformatorları tok kernewin 220V yaki 380V dan 40-60V ğa páseytirip beriw ushın xızmet etedi. Kepserlew transformatorlarında dugadağı tok kúshin ózgertiwge imkan beriwshi maslama boladı. Kepserlew transformatorlarınan biriniń sxeması 5.2-súwrette kórsetilgen. Bul tiptegi trasformatordı akademik V.P.Nikitin jaratqan bolıp, STN (svarochnıy transformator Nikitina). Bunday trasformatorlardıń STN-500, STN-1000, STN-2000 markaları bar.