Jobası: Kislotalardıń atalıwı hám kislotalardıń alınıwı. Fizikalıq hám ximiyalıq qásiyetleri. Eń áhmiyetli kislotalardıń qollaniliwi. Sabaqtıń aktuallıǵı

Sulfat ionına sapa reaksiya. Sulfat kislotanıń kópshilik duzları suwda eriydi. CaSO₄ hám PbSO₄ duzlar suwda kem eriydi, BaSO4 bolsa suwda da, kislotalarda da ámelde erimeydi. Bul ózgesheliginen bariydiń qálegen eriwsheń tuzinan, mısalı
BaCl₂ den sul fat kislota hám oniń duzlarına (tuwrıraǵı SO₄^2- ionına ) reagent retinde paydalanıwǵa múmkinshilik beredi:

H₂SO₄ + BaCl = BaSO₄ +2HCl

Na₂SO₄ + BaCl₂ = BaSO₄ +2NaCl

yamasa ionlı kóriniste:

H₂SO₄ + Ba = BaSO₄

Bunda bariy sulfatning suwda hám kislotalarda erimeytuǵın aq shókpesi túsedi.

• Kislota eritpesin tayarlaǵanda kislota suwǵa quyıladı.
• mineral tóginler islep shıǵarıwda;
• neft ónimlerin tazalawda;
• xlor islep shıǵarıwda;
• hár túrli duzlar hám kislotalar, dári-dármaqlar islep shıǵarıwda;
• jarılıwshı zatlar tayarlawda;
• boyawlar islep shıǵarıwda;
• cellyuloza islep shıǵarıwda;
• kislotalı akkumulyatorlar tayarlawda.
• qara metallardı kepserlew hám basqalar.


Xlorid kislota — HCl.

Vodorod xloridin suwda júda jaqsı eritiw nátiyjesinde alınatuǵın bul reńsiz suyıqlıq xlorid kislota dep ataladı hám suyıqlıq suwdan biraz awır bolıp, ótkir iyiske iye . Bul kislota eritpesinen hámme waqıtta vodorod xloridi molekulaları ushıp shıǵıp turıwı sebepli ótkir iyiske iye boladı. Koncentraciyalanǵan xlorid kislota eritpesi «tútewshi kislota» dep te ataladı. Bunıń sebebi mudamı ushıp shıǵıp atırǵan vodorod xloridi molekulaları hawadaǵı suw puwlarında erip, duman payda etedi. Xlorid kislota asqazan shiresiniń quram bólegi bolıp, awqat sińiriw procesinde úlken áhmiyetke iye.

Vodorod xlorid — xloming eń zárúrli birikpelerinen biri. Bul ótkir hidli reńsiz gaz. Ol menen nápes alınǵanında nápes jolların jalınrantiradi hám bo'g'adi. Hawadan 1, 3 ret salmaqli. Ízǵar hawada «tutaydi», yaǵnıy hawa daǵı suw puwi menen birikib, mayda rayon tamshıların payda etedi. 0 °C de bir kólem suwda 500 kólemge jaqın
vodorod xlorid eriydi. vodorod xloriddiń suwdaǵı eritpesi xlorid kislota dep ataladı. Laboratoriya sharayatında vodorod xlorid natriy xloridti konsentrlangan
sulfat kislota menen o 'zaro tásir ettirib alınadı. Bunda vodorod xlorid hám ashqıltım duz (natriy gidrosulfat) payda boladı :

NaCl + H₂SO₄ = HCl + NaHSO₄

Ilgeri kórsetip ótilgeni sıyaqlı, vodorod xloridti vodorodtı xlorda jaǵıw jolı menen de alıw múmkin:

H₂ + C1₂ = 2HCl

Sanaatta xlorid kislota alıw usılları áne sol reaksiyalarǵa tiykarlanǵan. NaCl menen konsentrlangan H₂SO₄ arasındaǵı óz-ara tásir reaksiyasına tiykarlanǵan usıl sulfailiusul dep ataladı ; vodoroddıń xlorda janıw reaksiyasına tiykarlanǵan usıl sintetik usıl dep ataladı.
Eki halda hám de alınǵan vodorod xlorid arnawlı juttiriw minarlarında suwǵa yuttiriladi. Gaz suwda talay tolıq eriwi ushın gaz menen suw bir-birine keri háreket etedi (gaz tómenden joqarıǵa, suw joqarıdan tómenge).
Xlorid kislota — reńsiz suyıqlıq. Konsentrlangani quramında 37% ge shekem vodorod xlorid boladı hám ızǵar hawada «tutaydi». Ol kúshli kislota bolǵanı ushın kislotalardıń barlıq ózgesheliklerine iye. Kópshilik metallar, tıyanaqlı oksidler, tiykarlar hám birpara duzlar hám de gazlar xlorid kislota menen reaksiyaǵa kirisiwedi. Mısalı :

Zn + 2HCl = ZnCl₂ + H₂

CuO + 2HCl = CuCl₂ + H₂O
Al(OH)₃ + 3HC1 = AlCl₃ + 3H₂O
AgNO₃ + HCl= AgCl + HNO₃
NH₃ + HC1 = NH₄Cl

Xlorid kislota óziniń duzların (bariy xlorid, rux xlorid hám b.) alıwda, metallarni dárilashda, sonıń menen birge, azıq-túlik sanaatında hám medicinada isletiledi. Odan barlıq ximiya laboratoriyalarında reagent retinde paydalanıladı.

Xlorid kislota gummirlangan, yaǵnıy ishki maydanına kislotabardosh rezina oralǵan cisterna hám bochkalarda, sonıń menen birge, shıyshe hám polietilen ıdıslarda saqlanadı hám de tashiladi.