Jobası: Kislotalardıń atalıwı hám kislotalardıń alınıwı. Fizikalıq hám ximiyalıq qásiyetleri. Eń áhmiyetli kislotalardıń qollaniliwi. Sabaqtıń aktuallıǵı

Karbonat kislota — H₂CO₃
Karbonat kislota tek eritpedagina ámeldegi boladı. Qızdırılǵanda ol uglerod (IV) oksid menen suwǵa ajraladi. Karbonat kislot molekulasında vodorod atomlari kislorod atomlari menen baylanısqan boladı:
Ol eki tıyanaqlı kislota retinde basqısh menen dissotsilanadi. Daslep,

H₂CO₃ = H¯+ HCO₃⁺

Hám keyininen júdá az dárejede tómendegishe dissotsilanadi.

HCO₃¯ <=> H + HCO3²^-

Karbonat kislota kushsiz elektrolitler qatarına kiredi.

Karbonat kislotanıń duzları. Karbonat kislota eki qatar duzlar : o 'rta duzlar — karbonat hám ashqıltım duzlar — gidrokarbonatlar payda etedi. Olar duzlardıń ulıwma ózgesheliklerin kórinetuǵın etedi. Sıltıiy metallarning hám ammoniy karbonatları hám de gidrokarbonatlari suwda jaqsı eriydi. Karbonat kislotanıń o 'zi biyqarar bolǵanı menen onıń duzları turaqlı birikpeler bolıp tabıladı. Olar kislotanı sıltı menen óz-ara tásir ettirilgende alınıwı múmkin. Sıltıiy metallar menen ammoniy karbonatlarınıń eritpeleri gidrolizlanishi sebepli sıltıiy ortalıqqa iye boladı :

CO₃¯ + H₂O = HCO₃¯ + OH¯

Sıltıli - jer metallarning karbonatları suwda kem eriydi. Kerisinshe, gidrokarbonatlari jaqsı eriydi. Gidrokarbonatlar karbonatlar, uglerod (IV) oksid hám suwdan payda boladı :

CaCO₃ + CO₂ + H₂O = Ca(HCO₃)₂

Gidrokarbonatlarning eritpeleri qaynatilganda olar karbonatlarǵa aylanadı :

Ca(HCO₃)₂ ——˃ CaCO₃ + H₂O + CO₂

Karbonat kislotanıń tómendegi duzları úlken ámeliy áhmiyetke iye.

Natriy karbonat Na₂CO₃; texnika daǵı atları: soda, karbonat soda. Bul suwda jaqsı eriytuǵın aq untaq. Suwdaǵı eritpeden kristallgidratlar Na₂CO₃•10H₂O, sonıń menen birge Na₂CO₃·7H₂O hám Na₂CO₃·H₂O jaǵdayında kristallanadi. Bul kristallgidratlar kristall soda dep ataladı. Qızdırılǵanda suwsız, yag'niy suwsızlantirilgan (kalsinatsiyalangan) soda Na₂CO₃ (kalsinatsiya — «qizdirish» sózinen) payda boladı. Suwsızlantirilgan sodadan onıń basqa túrleri: kristall soda, ishimlik soda alınadı. Soda shıyshe, sabın, qaǵaz óndiriste, ruwzıgerde juwıw
quralı retinde hám b. maqsetlerde isletiledi.
Natriy gidrokarbonat NaHCO₃; texnika daǵı atları: ishimlik soda, bikarbonat soda. Bul suwda kem eriytuǵın aq untaq. Qızdırılǵanda (100°C ge shekem ) ańsat bóleklenedi:

2NaHCO₃ = Na₂CO₃ + H₂O + CO₂

Ishimlik soda medicinada (jemsek qaynaganda ishiladi), ruwzıgerde, jasalma mineral suw óndiriste hám ot oshirgishlerni toltırıwda, shireshilikte hám nan jabıwda isletiledi.
Kaliy karbonat K₂CO₃, basqasha aytqanda potash — suwda jaqsı eriytuǵın aq untaq. Ósimlikler kulining quramında boladı. Suyıq sabın, qıyın suyıqlanatuǵın optikalıq shıyshe, pigmentlar óndiriste isletiledi.
Kalsiy karbonat CaCO₃ tábiyatda por, mramor hám hák tas kórinisinde ushraydı, olar qurılısshılıqta isletiledi. Hák tastan hák hám uglerod (IV) oksid alınadı.