K arim a q osim ova
Download 48 Kb. Pdf ko'rish
|
Ona-tili-oqitish-metodikasi
qor, uyqu, oq
so'zlarini, g ‘ harfini tanitish uch u n g'or, uyg'oq, to g ‘ so'zlarini tan- lagan. M uallif soddadan m urakkabga tam oyiliga am al qilib, alifbe davrini asta-sekin m urakkablashtira borgan. K itobning alifbe qismiga, asosan, o'zbek tilining lu g 'at tarkibidagi so 'zlar tanlab olingan. „U stodi a w a l“ ning 2-b o'lim i alifbedan keyingi davrdir. Bu b o'lim da hikoya, masal va 50 m aqola berilgan. U larning ayrim larida bilim olish targ'ib qilinsa, boshqalari tarbiyaviy m azm unda bo'lgan. S.Saidazizov kitobining 3-b o'lim ini „Alifboi Q u r’o n " deb atagan va o 'z oldiga bolalarga ,,Q ur’o n “ ni tushunib o'qishga o'rgatishni m aq sad qilib qo'ygan. U m u m an , tovush m etodi M arkaziy Osiyoga ikki m anbadan yoyilgan: 1. R us-tuzem m aktablari ruscha sinflarida xat-savod tovush m etodi bilan o ‘rgatilar edi. O 'zbekch a sin f m uallim lari tovush m etodi oson va qulayligini am alda o ‘z ko'zlari bilan ko'rgan lar va asta-sekin tovush m etodini o 'z sinflariga tatbiq eta boshlaganlar. 2. XIX asrning oxiridan boshlab Rossiyadan M arkaziy Osiyoga kel gan tata r m uallim lari, ya’ni jad id lar tovush m etodida xat-savod o 'rg ata boshlagan edilar, o radan k o 'p o 'tm ay , bir qancha m ahalliy muallimiqx ular kabi yangi m aktablar ochadilar va bolalarga xat-savodni tovusTi m etodi asosida o 'rg ata boshlaydilar. Shunday qilib, O 'rta Osiyoda tovush m etodi asta-sekin hijo m eto - dining o 'rn in i egallay boshlagan. M a’lumki, tovush m etodi bilan xat-savod o'rgatishga Rossiyada K .D .U sh in sk iy asos solib, u sintetik tovush m etodini q a t’iy him oya qilgan. Tovush m eiodi bilan savod o'rgatilganda, so 'zn in g eng kichik bo'lagi, ya'ni nutq tovushlari asos qilib olinadi. S o 'zning m a ’nosini o'zg artira oluvchi har bir tovush yozuvda h a rf orqali ifodalanishi: so'zda tovushlar alm ashinishi, ortishi yoki kamayishi natijasida boshqa bir yangi so'z hosil bo'lishi m um kinligi bolalar ongiga yetkaziladi. Keyingi yillarda ham xat savod tovush m etodida o'rgatilm oqda. A toq li m etodistlar (S. P. Redazubov, A. I. Voskresenskaya, K. Qosim ova, Y .A bdullayev, O. Sharafiddinov va boshq.) tovush m etodida xat-savod o'rgatishni takom illashtirdilar. Arab alilbosida yozuvni o ’rgatish qiyin bo'lgan. Bu alifbodagi harf lar so'zda qo'llash o'rniga qarab, har xil shaklda yozilgan, bu yozuvni o 'r a n i s h n i qiyinlasluirgan. Shuning uchun ko'p m aktablarda bolalarga ('■qish o'rgatilib yozuv o'rgatilm agan, chunki dom la va otinoyilarning ko'pchiligi o 'q ish ni bilib, yozishni bilm agan. Eski m aktabda yozish chiziqsiz tekis o q qog'ozga dastlab y o 'g 'o n ro q savag'ich qalam da o'rgatilgan; bolalar yozishni o zroq o'rganganlaridan keyin qam ish qalam da ham yozishgan, ularga ruchkada yozishga ruxsat etilm agan. Yozishni o'rgatish alifbo tartibida harflam ing alohida-aloh ida shaklini yozdirishdan boshlangan. A w al alifax yozish o'rgatilgan, keyin o'.xshash shaklli harflar bandlarga bo'lin ib , o'xshash unsuri b o 'lm a- ganlari esa ayrim -ayrim yozdirilgan. Ba’zi d om lalar ayrim harflam ing elem entlarini yozishni ham alohida m ashq qildirganlar. Shundan keyin harflarni nusxaga qarab alifbo tartibida katta-katta qilib yozish (bu m u fra d o t (sarhad) deyilgan: b unday yozish bir-ikki yilga ch o'zilgan ) o'rgatilgan. Shundan keyin harflarni bir-biriga q o'sh ib yozish m ashqi b o sh lan gan. Bu m ashqni Download 48 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling