K arim a q osim ova
III. Yangi tushunchani ilgari o'rganilgan tushunchalar tizimiga ki
Download 48 Kb. Pdf ko'rish
|
Ona-tili-oqitish-metodikasi
III.
Yangi tushunchani ilgari o'rganilgan tushunchalar tizimiga ki ritish tushunchani o'zlashtirish, bilimni nutq tajribasiga tatbiq etishning m uhim sharti hisoblanadi. T ushunchalar orasida bog'lanishni vujudga keltirish, am alga oshirish o'quvchilam ing o'zb ek tilidan egallaydigan bilim lar tizim iga ham da tildan ongli foydalanishiga poydevor bo'ladi. T ushu nch alar orasidagi bog'lanishni bilib olish am aliy (gram m atik, orfografik, nutqiy) vazifalarni hal qilishda nazariy bilim larni ko'proq tatbiq etishga imkon beradi. T ushunchalar orasidagi bog'lanishni aniqlam ay, ularni bilim lar tizim iga kiritm ay turib, o'qu v ch ilar tilni ongli o'zlashtira olmaydilar. Boshlang'ich sinf o'quvchilari o'zlashtiradigan asosiy bog'lanish yo'llari quyidagilar: 1. So'zga beriladigan morfologik so 'ro q la r va ularning gram m atik belgilari (kim ?, nim a0 so'rog'iga javob b o 'lgan so 'z shaxs va narsani bildiradi birlik va ko'plikda qo'llanadi egalik qo'shim chalari bilan o'zgaradi, kelishiklar bilan turlanadi; qanday?, qanaqa? so'rog'iga javob bo'lgan so'z shaxs va narsaning belgisini bildiradi o'zgarm aydi; n e cha?, nechanchi? so'rog'iga javob bo'lgan so 'z shaxs va narsaning soni va tartibini bildiradi asosan, o'zgarm aydi; nim a qildi? nim a qilyapti?, nim a qiladi? so'rog'iga javob bo'lgan so 'z predm et harakatini bildiradi bo'lishli yoki bo'lishsiz shaklda qo'llanadi, shaxs-son qo'shim chalari bilan tuslanadi, o'tgan, hozirgi va kelasi zam ondan birini ko'rsatadi). 2. S o'z turknm i — gap bo'lagi bo'ladi (ot gapda ega yoki ikkinchi darajali bo'lak, sifat — ikkinchi darajali bo'lak, son — asosan, ikkinchi darajali bo'lak, fe’l — kesim vazifasida keladi). 3. Bosh kelishikdagi ot — ega, boshqa kelishiklardagi o tlar — ik kinchi darajali b o 'lak bo'ladi. 4. Kishilik olm oshlari fe’llarda shaxsni ifodalaydi (agar fe’l men yoki biz olmoshlari bilan qo'llansa, I shaxs, sen yoki siz olm oshlari bilan qo'llansa, II shaxs ifodalanadi). 5. U m um iy o 'zak va o'zakdosh so'zlam ing m a’nosidagi u m u miylik (o'zakning um umiyligi o'zakdosh so'zlam ing m a ’nosidagi o'xshashlikka sabab bo'ladi). 6. So'zning leksik m a’nosi va uning m orfemik tarkibi (so'zning m orfem ik tarkibi o'zgarsa, k o'p ro q uning leksik m a’nosi o'zgaradi: gul — gulchi, guidon, gulla kabi). IV. Download 48 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling