K. S. Sodiqova Mirzo Ulug’bek nomidagi O’zbekiston

Allel bo’lmagan genlar o’zaro ta’sirining tiplari.
Har xil genlarning allellari o’zaro noallel genlar deb yuritiladi. Noallel genlarning o’zaro ta’sirida ham belgilarning nasldan-naslga berilishi sodir bo’ladi. Noallel genlar o’zaro ta’sirining quyidagi tiplari kuzatiladi:
- allel bo’lmagan genlar o’zaro ta’sirining komplementar tipi;
- allel bo’lmagan genlar o’zaro ta’sirining epistatik (epistaz) tipi;
- allel bo’lmagan genlar o’zaro ta’sirining polimeriya tipi;
- allel bo’lmagan genlar o’zaro ta’sirining kombinirlangan tipi.


Noallel genlar o’zaro ta’sirining komplementar tipi.
Bu tipda ikkita har xil genning o’zaro ta’sirida organizmda ota-onada kuzatilmagan yangi belgi rivojlanadi.


101-masala. Tovuqlarda toj shaklining gulsimon bo’lishi A geniga, no’xatsimon bo’lishi B geniga, yong’oqsimon bo’lishi A va B genlarining komplementar ta’siriga, bargsimon (oddiy) bo’lishi esa shu genlarning retsessiv gomozigotali (aabb) holatiga bog’liq. Quyidagi genotipga ega bo’lgan tovuqlarning o’rganilayotgan belgi bo’yicha fenotipini aniqlang.
1) AABB; 2) AABb; 3) AaBb; 4) Aabb; 5) aaBb; 6) aabb


102-masala*. YOng’oqsimon tojli tovuqlar bargsimon tojli xo’rozlar bilan chatishtirilganda, keyingi avlodda olingan jo’jalarning 1/4 qismi yong’oqsimon tojli, 1/4 qismi gulsimon tojli, 1/4 qismi no’xatsimon tojli va 1/4 qismi bargsimon tojli bo’lgan. CHatishtirish uchun olingan tovuq va xo’rozlarning hamda jo’jalarning genotipini aniqlang.
Digeterozigotali yong’oqsimon tojli tovuq va xo’rozlar chatishtirilsa, keyingi avlodda olingan jo’jalar toj shakli bo’yicha qanday fenotiplarga ega bo’ladi?
Masalaning yechilishi:
Belgi Gen
YOng’oqsimon toj A va B genlarining o’zaro ta’siri
Bargsimon (oddiy) toj aabb
Masalaning shartiga ko’ra olingan parrandalar to’rtta fenotipni hosil qiladigan bo’lsa va bargsimon tojli xo’rozlar bitta gameta hosil qiladigan bo’lsa, tovuqlar digeterozigota bo’lib, 4 xil gameta hosil qilishlari kerak:
yong’oqsimon toj bargsimon (oddiy) toj
P ♀ AaBb X ♂ aabb
g AB, Ab, aB, ab ab
F₁ AaBb - 1/4 yong’oqsimon toj
Aabb - 1/4 gulsimon toj
aaBb - 1/4 no’xatsimon toj
aabb - 1/4 bargsimon toj
yong’oqsimon toj yong’oqsimon toj

P ♀ AaBb X ♂ AaBb

g AB, Ab, aB, ab AB, Ab, aB, ab
F ₁ 1. AABB - 1
2. AABb – 2 AˍBˍ 9 yong’oqsimon toj
3. AaBB - 2
4. AaBb - 4
5. AAbb - 1 Aˍbb 3 gulsimon toj
6. Aabb - 2
7. aaBB - 1 aaBˍ 3 no’xatsimon toj
8. aaBb - 2
9. aabb - 1 aabb 1 bargsimon (oddiy) toj