K. S. Sodiqova Mirzo Ulug’bek nomidagi O’zbekiston

31-masala. Kulrang qo’ylar qora qo’chqorlar bilan chatishtirilsa, olingan qo’zichoqlarning necha foizi kulrang bo’ladi?


32-masala*. Jigarrang ko’zli qiz ko’k ko’z yigitga turmushga chiqqan. Bu oilada uchta farzand tug’ilgan bo’lib, ulardan ikkitasi jigarrang ko’zli va bittasi ko’k ko’zli bo’lgan. Oiladagi barcha kishilarning genotipini aniqlang. Ko’zning jigarrang bo’lishi ko’k rangi ustidan to’liq dominantlik qiladi.
Masalaning yechilishi:
Belgi Gen
Jigarrang ko’z A
Ko’k ko’z a
P ♀ jigarrang X ♂ ko’k

F₁ 2 ta jigarrang, 1 ta ko’k ko’z yoki

jigarrang ko’k
Aa aa
Aa Aa aa
jigarrang ko’k
Masalaning shartidan ko’rinib turibdiki, ko’z rangi bo’yicha oilada xilma-xillik ketgan. Bundan kelib chiqadiki, jigarrang ko’zli qiz ko’z rangi bo’yicha geterozigotali (Aa) bo’lgan. Yigitning genotipi esa aa , jigarrang ko’zli bolalarning genotipi Aa va ko’k ko’z bolaning genotipi aa bo’lgan.

33-masala*. Onasi ko’k ko’z, otasi jigarrang ko’zli bo’lgan jigarrang ko’zli yigit, ota-onasi jigarrang ko’zli bo’lgan ko’k ko’z qizga uylandi. SHu oilada qanday ko’z rangiga ega bo’lgan bolalarning tug’ilish ehtimoli bor?
Masalaning yechilishi:
Belgi Gen
Jigarrang ko’z A
Ko’k ko’z a
Masalani yechish uchun uning shartini sxema shaklida yozib olamiz:
P ♀ ko’k X ♂ jigarrang P ♀ jigarrang X ♂ jigarrang
jigarrang ko’zli X ko’k ko’z
yigit qiz
F₁ - ?
Masalaning shartiga ko’ra yigitning genotipi Aa, chunki u A genini otasidan va a genini onasidan olgan. Qiz ko’k ko’z bo’lgani uchun uning genotipi aa bo’ladi (qizning ota-onasi geterozigotali Aa bo’lgan). SHunga ko’ra, bu yangi oilada jigarrang ko’zli va ko’k ko’z bolalarning tug’ilish ehtimoli bir xil.
P ♀ ko’k X ♂ jigarrang P ♀ jigarrang X ♂ jigarrang
aa Aa Aa Aa
g a A, a g A, a A, a
Aa X aa
jigarrang ko’zli ko’k ko’z
yigit qiz
F₁ Aa - jigarrang ko’z; aa - ko’k ko’z
Bu masalani quyidagi uslubda ham yechish mumkin:
Dastavval masalaning sharti sxema shaklida yozib olinadi.
P ko’k ko’z jigarrang ko’z P jigarrang ko’z jigarrang ko’z
jigarrang ko’zli ko’k ko’z

yigit qiz

P ko’k ko’z jigarrang ko’z P jigarrang ko’z jigarrang ko’z

aa Aa Aa Aa

jigarrang ko’zli ko’k ko’z
yigit qiz
aa Aa
Aa aa
jigarrang ko’z ko’k ko’z