K. S. Sodiqova Mirzo Ulug’bek nomidagi O’zbekiston

Noallel genlar o’zaro ta’sirining polimeriya tipi.
Organizmlarda morfologik-sifat belgilardan tashqari yana shunday belgilar ham borki, masalan, o’simliklarning bo’yi, paxta tolasining chiqishi, paxta tolasining uzunligi, hayvonlarning tirik vazni, qoramollardan sog’ib olinadigan sutning miqdori va uning yog’liligi kabi belgilarni aniq fenotipik sinflarga ajratib bo’lmaydi, ularni tortish, o’lchash, sanash, ya’ni miqdor jihatdan baholash kerak bo’ladi. Bunday belgilar odatda miqdor belgilar deb yuritiladi. Miqdor belgilar qanday irsiylanadi?
Miqdor belgilarning irsiylanishini nazorat qiluvchi genlar polimer genlar deb ataladi, chunki ular rivojlanayotgan bitta belgiga bir xil effektda ta’sir ko’rsatadi. Ular bosh harflar bilan belgilanib, har bir gen allellari indekslar bilan belgilanadi. Masalan, bitta belgining nazorat qilinishida 3 ta allel bo’lmagan genlar ishtirok etayotgan bo’lsa, ularni quyidagicha belgilaymiz: A₁, A₂, A₃. Nafaqat miqdor belgilar, balki morfologik - sifat belgilar ham polimer tipda irsiylanishi mumkin.
142*-masala. Bug’doy o’simligida donning rangli bo’lishi ikki juft allel bo’lmagan dominant genlarga bog’liq. Donning to’q qizil rangi A₁A₁A₂A₂ genotipga, qizil bo’lishi A₁A₁A₂a₂ va A₁a₁A₂A₂ genotiplarga, och qizil bo’lishi A₁A₁a₂a₂, a₁a₁A₂A₂, A₁a₁A₂a₂ genotiplarga, juda och qizil bo’lishi A₁a₁a₂a₂, a₁a₁A₂a₂ genotiplarga va oq bo’lishi a₁a₁a₂a₂ genotipga bog’liq. Quyidagi genotipga ega bo’lgan bug’doy o’simliklarini chatishtirilganda keyingi avlodda olinadigan o’simliklarning genotipini va fenotipini hamda ularning nisbatini aniqlang:
1) A₁a₁A₂A₂ x a₁a₁a₂a₂; 2) A₁a₁a₂a₂ x a₁a₁A₂a₂; 3) A₁a₁A₂a₂ x A₁a₁A₂a₂.
Masalaning yechilishi:

1) P ♀ A₁a₁A₂A₂ X ♂ a₁a₁a₂a₂

g A₁A₂, a₁A₂ a₁a₂
F₁ A₁a₁A₂a₂ , a₁a₁A₂a₂
1 och qizil 1 juda och qizil
2) P ♀ A₁a₁a₂a₂ X ♂ a₁a₁A₂a₂
g A₁a₂, a₁a₂ a₁A₂, a₁a₂
F₁ A₁a₁A₂a₂ , A₁a₁a₂a₂ , a₁a₁A₂a₂ , a₁a₁a₂a₂
1 och qizil 2 juda och qizil 1 oq
3) P ♀ A₁a₁A₂a₂ X ♂ A₁a₁A₂a₂

g A₁A₂, A₁a₂, a₁A₂, a₁a₂ A₁A₂, A₁a₂, a₁A₂, a₁a₂

F₁ 1. A₁A₁A₂A₂ = 1 to’q qizil 1 to’q qizil
2. A₁A₁A₂a₂ = 2 qizil
3. A₁a₁A₂A₂ = 2 qizil 4 qizil
4. A₁a₁A₂A₂ = 4 och qizil
5. A₁A₁a₂a₂ = 1 och qizil 6 och qizil
6. a₁a₁A₂A₂ = 1 och qizil
7. A₁a₁a₂a₂ = 2 juda och qizil 4 juda och qizil
8. a₁a₁A₂a₂ = 2 juda och qizil
9. a₁a₁a₂a₂ = 1 oq 1 oq