Kadirov javohir yaxshimurat ulí “imaratlardíŃ injenerlik kommunikaciyalarín joybarlawda alternativ energiyalardan paydalaníW”

JUWMAQLAW
--
PAYDALANÍLǴAN ÁDEBIYATLAR	--

KIRISIW
Magistrlıq dissertasiyası temasınıń aktuallıǵı. Jáhánde quyash energiyasınan keń kólemde ámeliy paydalanıwdıń eń joqarı turatuǵın baǵdarlarınan biri quyash energiyasında isleytuǵın ıssılıq támiynatı sistemaları bolıp tabıladı. Rawajlanǵan mámleketlerde, atap aytqanda AQSh, Avstraliya, Qıtay, Rossiya sıyaqlı mámleketlerde quyash energiyasınan paydalanıw salasındaǵı ilimiy izertlewlerde joqarı ekonomikalıq nátiyjelilikke iye hám ápiwayı quyash kollektorları hám sistemaların jaratıw, olardıń bahası hám olardan paydalanıw waqtındaǵı sarp etiw qárejetlerdi tómenletiw máseleleri jetekshi orın iyelep atır. Buǵan baylanıslı óz-ózin tártipke salıwshı aktiv elementlerden paydalanıwǵa tiykarlanǵan quyash energiyasında isleytuǵın ıssılıq támiynatı sistemalarınıń natiyjeliligi hám isenimliligin asırıw zárúrli áhmiyetke iye boladı.
Jáhánnıń jetekshi ilimiy oraylarında quyash energiyasında isleytuǵın ıssılıq támiynatı sistemaların jetilistiriwge, atap aytqanda, ımaratlardı ıssılıq penen támiynlew, ÍSÍTÍW hám ventilyaciya sistemaları ushın joqarı nátiyjeli quyashlı hawa ısıtqıshların islep shıǵıw arqalı jańa usıllardı jaratılıwına qaratılǵan ilimiy izertlew jumısları alıp barılmaqta. Buǵan baylanıslı, atap aytqanda quyash energiyasında isleytuǵın ıssılıq támiynatı sistemaları jáne onıń elementleri, mısalı, quyash kollektorı, ıssılıq akkumulyatorı, geliokontur hám ıssılıq qarıydardıń konturındaǵı ıssılıq hám gidravlik processlerdi modellestiriw, sistemanıń jumıs parametrlerin optimallastırıw, onı esaplaw hám basqarıw usılların jetilistiriw, ıssılıq tasıwshısın temperatura potencialın joǵalıp ketiwin minimallastırıw talapların belgilewge jóneltirilgen ilimiy-izertlew jumısları alıp barılmaqta. Bul jóneliste, quyash energiyasın nostacionar keliwi hám tarqalıwı shárayatında ıssılıq tasıwshısın energiya hám massa aǵıslarınıń qozǵalısın sezetuǵın óz-ózin tártipke salıwshı aktiv elementlerden paydalanıw tiykarında quyash energiyasında isleytuǵın ıssılıq támiynatı sistemalarınıń natiyjeliligi hám isenimliligin asırıw zárúrli áhmiyetke iye boladı.
Respublikamızda qayta tikleniwshi energiya dereklerinen paydalanıw ushın energiya puxta texnologiyalardı engiziw máselelerine bólek itibar qaratılıp atır. Atap aytqanda; 2022-jıl 9-sentyabrdegi PK-240-sanlı Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń sheshiminde 2023-jıl 1-yanvardan baslap: jańa qurılatuǵın hám rekonstrukciya etiletuǵın barlıq (sonday-aq, mámleket hám menshikli) tálim mekemeleri, den sawlıqtı saqlaw, mádeniyat hám turizm, ulıwma awqatlanıw, xizmet kórsetiw obektleri, sport kompleksleri, lokal ısıtıw ıssılıq sistemasına jalǵanatuǵın kóp shańaraqlı turaq-jaylar, sonday-aq «Jańa Ózbekstan» dizbekleri, sonıń menen birge, ulıwma maydanı 1 mıń kvadrat metrden úlken bolǵan barlıq sawda-dem alıw oraylarınıń jay-imaratların proektlestiriw hám jumısqa túsiriwde ıssı suw tutınıwı kóleminiń keminde 25 procenti bul obektlerde ornatılatuǵın quyash suw ısıtıw qurılmaları arqalı oranıwın támiynlew talap etiledi”.
Qararların hám de usı iskerlikke tiyisli basqa normativ-huqıqıy hújjetlerde belgilengen wazıypalardı ámelge asırıwǵa bul dissertaciya izertlewi arnawlı bir dárejede xızmet etedi.
Usı wazıypalardı ámelge asırıw, atap aytqanda, tegis quyash kollektorlarınıń ıssı suw támiynatı sistemalarında paydalanıw natiyjeliligin asırıw, olardıń tiykarǵı parametrlerin optimallastırıw, quyash energiyasın ıssılıqqa aylandırıw processlerin modellestiriw sheshimlerin islep shıǵıw zárúrli máselelelerden biri esaplanadı.