Kadirov javohir yaxshimurat ulí “imaratlardíŃ injenerlik kommunikaciyalarín joybarlawda alternativ energiyalardan paydalaníW”

II BAP. QUYASH ENERGIYASÍNAN ÍSSÍLIQ ENERGIYA DEREGI SIPATINDA PAYDALANÍW JOLLARÍ HÁM DÚZILISLERI
2.1. Xojalıq maqsette ıssı suw islep shıǵarıw
Íssı suw islep shıǵarıw quyash energiyasınan paydalanıwdıń eń kóp tarqalǵan jolı esaplanadı. Úy turar-jaylardı jáne social-xojalıq xızmet obyektlerin ıssı suw menen támiynlew ushın qollanılatuǵın qurılmalar bir qatar ásirese, dástúriy energiya resursları deficitligi ústemlik etip atırǵan mámleketlerde keń tarqalǵan.
Íssı suw paydalanılıwı sutkasına 40 litr bolǵanda, Orta Aziya ıqlım sharayatı ushın jıynaw maydanı 1 kv.m bolǵan kollektor hám sıyımlılıqı 50 litr bolǵan bak-akkumlyator jetkilikli. Bunday sistema, suwdı 10 s den 50 s ge shekem ÍSÍTÍW ushın jetkilikli hám jılına 0, 15 t organikalıq janar maydı únemlew imkaniyatın beredi.
Ashıq konturlı qurılma. Olar montaj hám ekspulutaciya kózqarastan eń qolaylı, hámda joqarı ónimli esaplanadı. Lekin, soǵan qaramastan qatar faktorlar olardan paydalanıwdı shegaralaydı.
Suw sapası - ashıq konturda shıǵındılar payda bolıwı esabına, saldamlı máseleler payda bolıwı múmkin. Bunday máseleler arnawlı qosılmalar yamasa elektron qurılmalar járdeminde sheshiw múmkin.
Máwsimlik muzlaw - ashıq konturda ıssılıq tasıwshı retinde suw isletiledi. Eger jetkilikli antifriz qosıw múmkinshiligi bolmasa, jıldıń suwıq waqıtları qurılma bosatılıwı kerek. Sebebi, suw muzlaganda keńeyip trubanı jarıp jiberiwi múmkin. Joqarıdaǵılarga kóre bunday sistemalar jıl dawamında ıssı bolatuǵın regionlarda yamasa máwsimlik qollanılıwı múmkin.
Jabıq konturlı qurılmalar - bul qurılmalardıń eń kóp tarqalǵan kórinisi. Olar ashıq konturlı qurılmalarǵa qaraǵanda quramalılaw. Sebebi, olarǵa ayrıqsha elementler (ıssılıq almastırıw nasos hám basqa) bar. Qurılmalardıń ónimliligi hár dayım ıssılıq almastırǵısh ónimliligine baylanıslı. Sonıń úlken qurılmalarda tegis ıssılıq almastırǵıshlardı qollaw maqsetke muwapıq. Jabıq konturlı qurılmalarda baslanǵısh kontur suyıq antifriz-suw eritpesi menen toltırılǵan. Kóbirek kontsentiraciyası 20 -30% bolǵan gilikol' hádiysesi esaplanǵan antifriz isletiledi.
Qurılmalardıń basqa túrleri hám ámeldegi boladı, olar arasında tómendegilerdi kórsetiw múmkin:
Kompakt bloklar. Xalıqtı ıssı suw menen támiynlew ushın isletiledi. Ol (konstruktor) tiptegi ápiwayı qurılma bolıp, barlıq kerekli elementlerdi óz ishine aladı. Olar jıynawshı maydan (2 den 8 m kv. qa shekem), akkumulyator-bak (sıyımlılıǵı 150 den 300 litrge shekem) hám rezerv sistema (akkumulyator ishine jaylasqan elektrik ısıtqısh) ların óz ishine alıwshı birden-bir bloktan shólkemlesken. Olardı ornatıw ushın kerek bolǵan úskene hám buyımlarǵa nasoslar, elektr energiya deregi, vodoprovod menen baylaw trubalar hám pydalanıwshıdaǵı ıssı suw kranı kiredi. Olardıń abzallıǵı montajdıń ápiwayılıǵı hám basqa qurılmalarǵa salıstırǵanda tómen mániske iye ekenliginde bolıp tabıladı. Bul olardıń ǵalabalıq túrde óndiristiń tiykarǵı sebebi bolıp tabıladı.
Termosifon sistemalar. Olardıń abzallıǵı sonda, ıssı suw cirkulyaciyasınan paydalanǵan túrde, nasoslarsız islewi múmkin. Bul princip, ádetde, kompakt, hámde ortasha ólshemdegi sistemalarda qollanılıwı múmkin.
Quyash ıssılıq energiyası ımaratlardı ÍSÍTÍW ushın jaqsı qollanılıp atır. Quyash energiyasınan paydalanıp isitilgan suyıqlıqtıń temperaturası (50 °C átirapında) pol ishinen ısıtıwshı yamasa «ventilyator-zmeevik» túrli sistemalarda paydalanıw ushın jetkilikli bolıp tabıladı. Ápiwayı ıssı suw radiatorlarni qollaw maqsetke muwapıq emes, sebebi kollektordan shıǵıwdaǵı jumısshı temperatura jetkilikli dárejede tómen (80 °C átirapında). Quyash ısıtqıshtıń tiykarǵı abzallıǵı gúmansız onıń tómen mánisi bolıp tabıladı. Soǵan qaramastan eger qosımsha (rezerv) energiya dereginini óz waqıtta jumısqa salınbasa, imarattaǵı ıssılıq rezervi joǵalıp ketiwi múmkin. Sebebi, jıldıń suwıq waqtında ıssılıqqa bolǵan talap eń joqarı boladı. Basqa kemshiligi «ventilyator-zmeevik» sistemasınıń natiyjeliligin azaytadı. Lekin, soǵan qaramastan, sistemanıń avtonom túrde islewi jáne onıń átirap ortalıqqa zıyan keltirmesligi sebepli onı ayırım ımaratlarda isletiliwi perspektivalı esaplanadı.
Ádetde, ısıtıw apparatı ıssı suw támiynatı sisteması menen basqarıwshı úskene arqalı birlestiriledi. Basqarıwshı úskene ıssı suwǵa talap bolǵanda qurılmanı jumısqa túsiredi yamasa temperatura tómen bolǵan waqıtlarda ısıtıw sistemasın paydalanılǵan ıssı suw menen támiyinleydi.
Basqa variant - bul oraylıq ıssılıq támiynatı sistemasında quyash ısıtıw qurılmalarınan paydalanıw bolıp tabıladı. Bunday túrde ijıynawshı maydan 500 m kv. tan úlken bolıwı kerek.