Karyer elementlari va asosiy kontexnik tushunchalar. Karyerning bosh parametrlari. Darsning maqsadi

5.2- Rasm. Ochuvchi (a), qazuvchi (b) va aralash (v) pog‘onalarning grafik tasvirlanishi. 
 
Karyer elementlari va asosiy kontexnik tushunchalar. 
Karyerning ish olib boriladigan va ish olib borilmaydigan bortlari mavjud 
(5.2 rasm). 
5.3-rasm. Karyerning ish olib boriladigan va ish olib borilmaydigan bortlari 
Yuqori pog‘onaning yuqori brovkasini quyi pog‘onaning quyi brovkasi bilan 
bog‘lovchi chiziqlar orasidagi burchak 
ish olib boriladigan bortning qiyalik 
burchagi, 
esa ish olib borilmaydigan bortning qiyalik burchagi deyiladi. 
Ish olib boriladigan bortning pog‘onalarini ajratuvchi ishchi maydonlarda 
tog‘ jinslari yoki foydali qazilmalarni qazib olish ishlari amalga oshiriladi. Ishchi 
maydon kengligi V
r.p
=40-80 m, ishchi bort qiyalik burchagi esa 
=7-15˚ ni 
tashkil etadi. 
Ish olib borilmaydigan bortni tashkil qiluvchi pog‘onalar kichik kenglikdagi 
maydonchalarga: transport  va ximoyalovchi
maydonchalarga bо‘linadi. Ish 
olib borilmaydigan bort qiyalik burchagi 35-45˚ ni tashkil etadi. 
Karyerning ishchi borti pastki gorizontda joylashgan transheyani о‘tish 
hisobiga shakllanadi. 
Pog‘onalarda zaxodkalarning qazib borilishi bilan birgalikda karyerning 
ishchi borti ham siljib boradi va karyerning chegara konturiga yaqinlashadi, 
sо‘ngra ishsiz holatga keladi. Ishchi maydon esa himoya yoki transport maydoniga 
aylanadi. 
Ish olib borilmaydigan bortni tashkil qiluvchi pog‘onalar ish olib 
borilmaydigan pog‘onalar deyiladi. 
р

н

р


в
п
в

---

Transport maydonchalari v
t
karyerdagi ishchi maydonlarni yuza bilan 
bog‘lovchi transport yо‘llari joylashishi uchun xizmat qiladi. Transport 
maydonchalarining kengligi 10-25 m ni tashkil etadi.