Karyer elementlari va asosiy kontexnik tushunchalar. Karyerning bosh parametrlari. Darsning maqsadi

transheya (yarim transheya) yoki uzunligi va kengligi bir о‘lchov tizimiga ega 
kesma chuqurlikniо‘tkazish kerak. 
Karyerning bosh parametrlari. 
Oxirgi chuqurlik —bu qiya va tik joylashgan uyumlarni qazib olishda, 
karyerning ishlab chiqarish quvvati, uning maydondagi о‘lchamlari, qazib 
olinadigan kon massasi jami hajmi aniqlanadi. Gorizontal va og‘ma uyumlar uchun 
oxirgi chuqurlik tabiiy shart-sharoitlar bilan aniqlanadi va karyerni butunligicha 
qazib olish davrida ozgina о‘zgaradi. Oxirgi chuqurlik karyerni loyixalashtirish 
vaqtida о‘rnatiladi. Hozirgi vaqtda jahonda karyerlarning chuqurliklari 400 
metrlarni tashkil etadi. Loyixalarda 700 metrgacha chuqurlikda ochiq kon ishlarini 
olib borish mо‘ljallanmoqda. 
Yer yuzasida uyumning chо‘zilishi va kо‘ndalang yо‘nalishi bо‘yicha 
karyerning kо‘rsatkichlari, uyumning о‘lchamlari ya’ni karyerning tubi, 
chuqurligi va uning borti qiyalik burchagi о‘lchamlari bilan aniqlanadi. Ular 
chizma tasvir holida yoki analitik о‘rnatiladi. Plandagi karyerning shakli kо‘pincha 
ovalsimon shaklga ega bо‘ladi. Karyerning uzunligi 100 metrdan 8 km.gacha 
masofaga, kengligi esa konning tuzilishiga qarab 4 km.gacha uzunlikda о‘zgarib 
turadi. 
Karyer osti о‘lchamlari, karyerning oxirgi chuqurlik belgisida qazib 
olinayotgan uyum qismi bilan chegaralanadi. Karyerning ostki minimal 
о‘lchamlari pastki pog‘onada olib borilayotgan jinslarni xavfsiz qazib olish va 
yuklash shart-sharoitlari bilan aniqlanadi (kengligi buyicha kamida 20 metr, 
uzunligi buyicha 50 metrdan kam bо‘lmasligi kerak). 

---

Karyer bortining qiyalik burchagi bort yonbag‘iri massivi jinslari 
mustahkamligi va transport kommunikatsiyalarining joylashtirilishi shart-
sharoitlari bilan aniqlanadi. Qoplovchi tog‘ jinslarini qazib olishni kamaytirish 
maqsadida bortlarning qiyalik burchaklarini iloji boricha tikroqqilib olinadi.