Kasbiy ta ‟ lim metodologiyasi

Izlanishga 
oid 
suhbat 
o„tkazish. Bu metoddan foydalanganda 
o„quvchilarning ishlab chiqarish ta‟limi va mehnat darslarida o„quv materialini 
o„zlashtirishdagi mustaqilligi ortadi. Mehnat va kasb ta‟limiga oid bu metodning 
mohiyati shundaki, o„qituvchi o„quv materialini bayon qilganda vaqti-vaqti bilan 
so„zini bo„lib, o„quvchilarga: «Siz tadqiqotchining o„rnida bo„lganingizda, bu 
muammoni qanday hal qilgan bo„lar edingiz?»-degan savol bilan murjaat qiladi. 
O„quvchilar muammoni hal qilishga oid o„z variantlarini, ba‟zan juda sodda 
va unchalik mukammal bo„lmagan variantlarni taklif etadilar. Lekin bu metodik 
usulning butun ahamiyati shundaki, o„quvchilar o„qituvchini (ustani) zo„r qiziqish 
bilan kuzatib boradilar, voqealarning bundan keyingi jarayonini o„zlaricha 
oldindan ko„radilar va o„qituvchi ularga savol berib murojaat qilishi bilanoq, 
izlanishga kirishib ketish uchun tayyor turadilar. 
Masalan, o„quv ustaxonasidagi slesarlik stanoklarida bajariladigan ishlarni 
(metallni qirqish, egovlash va xokazolar) o„rganishga kirishilar ekan, o„qituvchi 
mavzuni o„quvchilarga tayyor holda bayon qilib bermay, balki ularning fizika 
kursida qattiq jismlar, pona va xokazolarning xossalari haqidagi bilimlarga 
tayanadi, o„quvchilar oldiga yangi muammo qo„yib, uni quyidagicha ifodalaydi: 
«Nima uchun metalldan tayyorlangan slesarlik zubilos, egov, qaychi va boshqa 
qirqish asboblari metallni qirqa oladi?» Agar o„qituvchi bu mavzularni oddiygina 
qilib: «Metallni qirqish», «Metallarni egovlash» va xokazo tarzda bayon qilganda, 
bu o„quvchilarda darsga bo„lgan qiziqishni, hissiy ko„tarinkilikni vujudga 
keltirmaydi, chunki ijodiy fikrlash va qo„yilgan savollarga mustaqil javob izlashga 
zarurat bo„lmaydi. 
Bu mavzularni muammoli shaklda ifodalash o„quvchilarda alohida qiziqish 
o„yg„otadi, chunki unda o„quvchilar hal qilishi lozim bo„lgan ziddiyat elementi 
mavjuddir, bir qarashda bir metall bilan boshqa bir metallni qirqish mumkin, degan 
gapni tasdiqlash g„alati tuyulishi mumkin. Lekin xuddi ana shu ziddiyat 
o„rganilayotgan metallning asliy mohiyatini, o„quvchilar diqqatini jalb qilishi 
lozim bo„lgan mohiyatini (asbobsozlikda ishlatiladigan va ko„p tarqalgan 
po„latlarning markalari va fizik-mexanik xossalari, ularni termik ishlash, qirquvchi 
asboblarning burchaklari (geometriyasi) va ularning ishlov berilayotgan metallning 
qattiqligiga va boshqa xossalariga bog„liqligi va hokazolarni) bilib olishga 
yordamlashadi. 
Shunday qilib, izlanishga oid suhbatdan mehnat va kasb ta‟limi metodi 
sifatida foydalanish o„quvchilar faoliyatini jadallashtirishga olib keladi. Shuning 
uchun ham bu metod ko„pincha qisman izlanish metodi deb ataladi. O„quvchilar 

---

66 
uchun bu metod qulay bo„lib, tadqiqotchilik metodidan foydalanishda aniq zamin 
bo„lib xizmat qiladi.