Katalitik kreking mahsulotlari

Kreking katalizatorlari. Turli avlodlarga mansub mahalliy katalizatorlar ko’p 
jihatdan xorijiy katalizatorlarga o’xshab ketadi, chunki ularni mukammallashtirish 
asosan aynan bitta yo’nalishda amalga oshiriladi. Xorijiy firmalar o’zlarining yangi 
katlizatorlari tarkib sirlarini va olinish usullarini juda qat’iyyashirishadi, shuning 
uchun mahalliy tadqiqotchilarkreking katalizatorlarini o’zlari mustaqil ravishda ishlab 
chiqishdi. Katalizatorlar faollik va selektivlik, barqarorlik (faollik va selektivlik 

---

17 
paytida saqlanib qolish), g`ovakli va solishtirma sirt, ezilishga va yeyilishga mexanik 
mustahkamlik yuqori ko’rsatkichlariga ega bo’lishi lozim. Katalizatorlar bir xil faza 
tarkibiga, berilgan o’lchamdagi g`ovaklarga, eng tor granulometrik
2.2. Katalitik kreking mahsulotlari 
Katalizatorlar komponentlari va ularni tayyorlash texnologiyasi ayniqsa yirik 
ishlab chiqarish hajmlari uchun arzon bo’lishi lozim. Turli avlodlarga mansub 
krekingning seolit saqlagan mikrosferik katalizatorlari soni ancha ko’p: KMЦ, KMЦR, 
AShNЦ-3, 6 va 12, Seokar-2 va 2a, Mikroseokar-5 va 8, RSG-2st, Durabead-5, 8 va 
9, XZ-36, PCZ, CCZ-22 va 44, DHZ-15 va boshq. shular jumlasidandir. Bular yuqori 
g`ovakli alyumosilikatlar bo’lib, o’rtacha diametri 0,05-0,10 mm bo’lgan mikrosferik 
zarrachalar ko’rinishidagi X va Y turdagi 15-20 % seolit yoki uning modifikastiyalarini 
saqlaydi. Seolitsaqlagankristallik katalizatorlar sintetik seolitlar - alyumokremniy 
tuzlar Al
2
O
3
• SiO
2
asosida tayyorlanadi. Bunda Al
2
O
3
miqdori 13-50 mas. % va 
SiO
2
miqdori 63-85 mas. % bo’lishi mumkin. X va Y turdagi seolitlarda kirish teshiklari 
o’lchamlari 1 nm atrofida (nanoo’lchamlar), ichki g`ovaklar o’lchamalri esa 6-9 nm 
bo’ladi. Katalizatorlarning 100 - 450 solishtirma sirtda solinma zichligi 600-800 
kg/m
3
gacha bo’ladi, biroq ko’pincha bu ko’rsatkich 250 m
2
/g ni tashkil qiladi. 
Zamonaviy kristallik katalizatorlar 760-780 °S haroratgacha barqaror bo’lishi 
mumkin. So’nggi yillarda o’ta yuqori kremneziyli seolitlar juda ko’p ishlatilib, ular 
sanoat katalizida katta inqilobni chaqirishdi (AQSh da ular ZSM firma nomiga ega).
Jahon bozorida ko’p sonli ishtirokchilar orasida katalizatorlarning eng katta