Kechirganlari


Ay qo‘ng‘izcha, qo‘ng‘izchcL, uyingga tez uch, -


Download 6.61 Mb.
Pdf ko'rish
bet28/63
Sana04.11.2023
Hajmi6.61 Mb.
#1747444
1   ...   24   25   26   27   28   29   30   31   ...   63
Bog'liq
Tom Soyerning boshidan kechirganlari. Mark Tven

123


Ay qo‘ng‘izcha, qo‘ng‘izchcL, uyingga tez uch, -
Uyingga o‘t ketibdi, bolalaringni quch!
Uning shu so'zlari bilan qo‘nglzcha ham bolalari- 
dan xabar olish uchun uyiga qarab uchib ketdi. Bu 
ish bolani ajablantirmadi, chunki qo ‘ng'izchaning 
har bir narsaga tezgina ishona berishini allaqachon- 
lar bilar va uning soddaligidan foydalanib, uni ko‘p 
aldagan edi.
Undan keyin yumaloq gavdasini zo‘rg‘a sudrab 
go'ng qo‘ng‘izi keldi. Uning oyoqlarini tanasiga siqib, 
o‘zini olikka solib yotishini ko'rish uchun Tom unga 
bir tegib qo^di.
Shu orada qushlar dahshatli bir shovqin ko'tar- 
dilar. Yevropa qirg'iylari va Amerika qirg'iylari da- 
raxt shoxiga qo'nib, yerdagi qo‘shnilarini masxara 
qilib, xandon ura boshladilar. Ko‘m-ko‘k uchqun 
kabi bir tusda havodan sershovqin boyo‘g li ham 
uchib o‘tib, Tomga xuddi qolini cho'zsa yetarli 
darajada daraxt shoxiga qo‘ndida, boshini bir yon- 
boshiga qiyshajrtirgani holda yangi kelgindilarga 
qaray boshladi. Bir ko‘k olmaxon bilan undan 
kattaroq bir tulki jinsidan bir hayvon ikkalasi yu- 
gurganicha otib ketishdi. Bu hayvon har zamonda 
to'xtab, kutilmagan mehmonlarga tikilib qarab 
qo^ar edi. Bu hayvonlar, aftidan, bundan awal 
hech bir kishi zotini ko‘rmagan bolib, bulardan 
qo ‘rqish-qo ‘rqmasliklarini ham bilmay turishardi.
Butun tabiat uyg'ongan edi. Quyosh nurlari qalin 
yaproqlar orasidan o‘qdek teshib otgan, havoda un- 
cha-muncha kapalaklar ham paydo bolgan edi. Tom 
yonidagi sheriklarini ham qo‘zg‘atdi-da, shundan 
ikki minut o'tar-o'tmas ular oppoq qumlar ustida 
sho'xlik qilib, bir-birlarini itarib-turtib, quvlashib 
oynay boshladilar. Suvning narigi tomonida hali 
uyquda yotgan shaharcha bulami o‘ziga jalb qilmas
124


edi. Tasodifiy ravishda kelib qolgan suv tolqini ular- 
ning solini oqizib ketdi, biroq bolalar buning uchun 
g'am yemadilar, balki shodlandilar. Buning ma’nosi 
go У о o'zlari bilan shahar o'rtasida turgan ko'prikni 
yondirib yuborishdek gap edi.
Ular lagerga qaytib kelganlarida, o'zlarini juda 
tiniqqan, shod va soglom his qildilar, lekin qorinlari 
juda och edi. Hademay qaroqchilar olovi yana gurul- 
lab yona boshladi. Gek shu yaqin oYtadan toza sovuq 
suv topdi, bolalar katta-katta eman va yong'oq barg- 
laridan idish qilib oldilar-da: «Shunday togli yerlarda, 
jimjitlik va salqin havo orasida bolgan suv qahva 
o‘rnida otadi» degan qarorga keldilar. Jo nonushtaga 
go‘sht kesib tayyorlashga urina boshlagan edi, biroq 
Tom bilan Gek uni to‘xtatdilar. Ular suv bo'yidan bir 
holi tinch yer topib, qarmoq tashlagan edilar. Ovlari 
uzoq kutdirmadi. Ular qollarida ancha baliqni kota- 
rib kelib qoldilar. Ular baliqlami go'shtga qo‘shib 
qovurib olar ekanlar, taajjubda qoldilar. Chunki 
baliqning bunchalik shirin bolishini haligacha tatib 
ko‘rmagan edilar. Daryo baliglni tutib keliboq qo- 
vurilsa, yaxshi bolishligini bular bilmas edilar, shu 
bilan birga ochiq havoda uxlash, yugurib oynash, 
cho'milish, ayniqsa, och qolishdan keyin ovqatning 
qanday mazalik bolishini ham endi bildilar.
Nonushtadan keyin Gek chilim chekib olgunicha, 
ular soyada yonboshlab yotdilar-da keyin hammalari 
birga razvedkaga chiqib ketdilar. Ular sho'xlik bilan 
dam-badam chirik to‘ngakiar ustidan sakray-sakray, 
qalin chakalakzorlami oralab, boshidan-oyoglga- 
cha yowoyi tok novdalari bilan o'ralib ketgan daraxt 
shoxlari orasidan yurib borar edilar. Vaqt-vaqti bilan 
kote-kolc gilam to'shalgandek maysazor va atrofi be- 
baho gullar bilan tolgan yerlami ham uchratar edilar.
Ular soat sayin cho‘milishar, shiming uchun la­
gerga tushdan keyingina qaytib keldilar. Och qolib
125


kelgan edilar, shuning uchun yana qarmoq solib 
otirmadilar, yaxna go‘sht bilan ovqatlanib oldilar-da, 
keyin yana qaytadan soyada ag^nashib, so‘zlashib yot- 
dilar. Biroq bulaming suhbatlari bolina-bolina, ha 
demay jimib qoldilar. О Vmonning tantanali sukunati, 
yolg'izlik, kishilardan ajralib turish hissiyoti, bular- 
ning hammasi - bolalarga o‘z ta’sirini bUdira bosh­
ladi. Ular o^lanib qoldilar. Ulaming ko‘ngillarida 
qandaydir bir g'amginlik, uylarini soglnish hissiyoti 
tugila boshladi. Hatto Qonli Qol Finga nima? 0 ‘sha 
ham o‘ziga tanish eshik oldilari va bo'sh yotgan boch- 
kalami xotirlay boshladi. Biroq bulaming har qaysisi 
ham ko'ngillari bo‘shligidan uyalar va hech qaysisi 
o‘z fikrini ochiq aytishga jur’at qilolmas edi.
Bizlar ba’zi vaqtlarda soatning chiqillab yurishiga 
obcshash maxsus bir tovush eshitamiz-da, uning 
nima ekaniga e’tibor qilmay parvosiz yuraveramiz, 
bolalar ham xuddi ana shunday, bir necha vaqt- 
lardan beri uzoqlardan qandaydir bir ajoyib tovush 
eshitib turar edilar. Bora-bora bu tovush aniqroq 
eshitiladigan bolib, o'ziga e’tibor qilishni talab eta 
boshladi. Bolalar seskanib, alanglab, diqqat bilan 
quloq sola boshladilar. Orada birmuncha vaqt hech 
qanday tovush eshitilmay tamom jimjitlik hukm 
surdi. Keyin uzoqdan qandaydir gungurt «bum»! -
degan tovush keldi.
Jo shivirlab:
- Bu nima? - dedi
- Tushuna olmadim! - dedi shivirlab Tom.
- Bu havoning guldurashi bolsa kerak, o'rtoqlar,
- dedi Geklberri qo'rqqan holda, - chunki, havoning 
guldurashi...
- Jim tursang-chi! - dedi Tom unga baqirib- Shov- 
qin qilmay quloq solib tur!
Ular bir daqiqa chamasi indamay turdilar, bu bir 
vaqt ham ular uchun allaqancha zamonlardek bolib
126


ko'rindi. Keyin tantanali sukunat ichida yana o‘sha 
gungurt «bum»! degan tovush eshitildi.
- Yuringlar, o'rtoqlar, borib ko'ramiz.
Uchovlari ham orinlaridan turib, o‘z shaharchalari
tomoniga qarab turgan qirg'oqqa yugurishib ketdilar. 
Chakalak shoxlarini ikki yoqqa surib, o‘sha tomonga 
tikilib qaradilar. Suvning o‘rtasida, shahardan bir 
mil chamasi pastroqda, bir kater suvning oqimiga 
qarab ketib borar, yana undan boshqa juda ko*p 
qayiqlar yuqori va pastga qarab suzib borar edilar. 
Biroq, bolalar o‘sha qayiqlardagi kishilaming nima 
qilib yurganliklarini anglay ololmadilar.
Behosdan haligi kater ustida oq tutun paydo 
boldi; tutun ko'payib bulutdek bolib ketdi va shu 
bilan qahramonlarimiz quloglga ketma-ket uchinchi 
marta boyagiday gungurt tovush eshitildi.
- Endi tushundim, - dedi Tom, - biror kishi suvga 
g'arq bolgan!
- Albatta shundaydir-da, - dedi Gek, uning 
so'zini quwatlab, - o‘tgan yil Bill Terner suvga 
g‘arq bolganida ham xuddi shunday bolgan edi. 
O'shanda ham suv ustida to‘p otib yurgan edilar. 
Shunday qilsalar, suvga botganlar suvning beti- 
ga qalqib chiqar emish. Yana shunday vaqtlarda 
ozgina non olib, uning ustiga simob qo'yib suvga 
tushirar ekanlar, haligi non suvga botgan kishining 
yotgan yeriga borib to'xtab qolar emish.
- To‘g‘ri, buni men ham eshitgan edim, - dedi 
Jo. - Faqat men nonning qanday qilib o'sha yerga 
borib to'xtab qolishiga tushuna olmayman.
- Bunda, meningcha, gap nonda emas, - dedi 
Tom, - ish o‘sha nonga о‘qilgan duoda. Nonni 
suvga tushirgan vaqtda, albatta, uni indamay 
tushirmaydilar.
- Hech narsa demaydilar, - dedi Gek, - nonni 
suvga tushirganlarini o‘zim ko ‘rganman-ku, hech 
narsa deb o'qiganlari yo‘q.
127


- Qiziqsan-a!... - dedi Tom. - Balki ular sekingi- 
na o‘z ichlarida o'qigandirlar. Albatta! Buni darrov 
payqab olish qiyin.
Tomning so‘zini ma’qul topdilar, chunki shunday 
bolmaganda, oddiy bir bolak nonning shunday ish 
bajarishiga ishonish qiyin.
- Oh, qani endi shu vaqt o‘shayerlarga bora olsak,
- deb qo^di Tom.
- Mening ham borgim kelyapti, - dedi Gek. - Suvga 
cho‘kkanning kim ekanini juda ham bilging keladi 
kishi.
Birdan Tomning fikriga bir narsa kelib qoldi.
- Suvga cholckanning kimligini bildim. Suvga 
choTdcan - 0 ‘zimiz!
Ular o'zlarini darhol qahramon deb his qila bosh­
ladilar. Qanday tantana, qanday baxt! Ulami axtarib, 
oldi deb motam tutadilar, qanchadan-qancha qa- 
yiqlar ovora, azob chekib, ko‘z yoshlarini tolcadilar, 
toshmehrliklari uchun vijdon azobida qiynaladilar. 
Hammasidan katta quvonch shuki, ular to‘g‘risida 
butun shahar so'zlaydi, ulaming botirliklariga bar- 
cha shahaming bolalari rashk qiladi. Bu yaxshi ish 
emasmi? Nihoyat, bitta shu shov-shuv uchungina 
o‘gKun kech bolib, qorongllik tusha boshlashi bilan 
katerlar o‘z joyiga qaytdi va qayiqlaming hammasi 
ko‘zdan g'oyib boldi. Qaroqchilar ham o‘z lager- 
lariga qaytib keldilar. Ular shod-u xurramlik qilar, 
qarindosh-uruglarini shuncha tashvish ichida 
qoldirishlari bilan mag‘rurlanar edilar. Ular baliq 
tutib, pishirib, kechki ovqatni yeb bolganlaridan 
keyin, shaharda hozir bular to‘g‘risida nimalar 
so ‘zlayotganliklari va qanday ishlar qilinayotganligi 
to'g'risida har xil taxmin va farazlar tuza boshladilar, 
shu bilan birga, ular shahardagi umumiy qayg'uni 
ko‘z oldilariga shunday gavdalantirib keltirar edilar-
128


ki, undan o'zlariga zavq olar edi. Biroq qorongl 
kechaning qora kolankalari ulami o‘z quchoglga 
olgandan keyin gap-so‘zlari sekin-asta pasaya 
boshladi. Endi uchovlari ham yonib turgan otga 
tikilib otirar, fikrlari esa boshqa uzoq yerlarda kezib 
yurar edi. Tom bilan Jo, bu qilgan ishlari o'zlariga 
yaqin ba’zi bir kishilar uchun uncha ko'ngilli bir ish 
bolmasligini eslamasdan turolmadilar. Shubhalar 
tug'ildi. Ikkalasining ham ko‘ngillari tinchimas, ik- 
kalasi ham o'zlarini baxtsiz sanar edilar, hatto ba’zi 
vaqtlarda yuraklari tolib ketib, ixtiyorsiz uh tortib 
yuborardilar. Hatto Jo o‘z oYtoqlaridan, hozir emas, 
qachon bolsa ham shaharga qaytib borishga qanday 
qarashlarini so‘rashga ham jur’at qildi.
Tom bu fikmi istehzolari bilan koYnib tashladi. Gek 
ham Tomning fikriga qo‘shildi-da, bechora hardam- 
xayol qahramon o‘zini oqlab olish uchun: «Buni shun- 
chalik aytgan edim-da!» deb tushuntirishga shoshildi. 
Ha, isyon boshlanishi bilanoq bostirilgan edi...
Qoronglliq qalinlasha borgan sayin Gek mudrab 
tez-tez bumini torta-torta, piravordida xurrak ota 
boshladi, uning orqasidan Jo ham uyquga ketdi. Tom 
bir qancha vaqt tirsagiga tayangani holda joyidan 
qo‘zg‘almay oYtoqlariga qarab yotdi, keyin sekingina 
tiz choldb, gulxanning miltillab turgan yoruglda yer- 
dagi ot laming orasini timirskilab qaray boshladi. U 
yerdan uch-to‘rtta katta-katta oq anjir po'stloqlarini 
topib, ulaming orasidan ikkita durustroglni ajratib 
oldi-da, o‘chay-o‘chay deb miltillab yotgan olov yo­
niga cholckalab otirdi va bu ikki po‘stloqning har 
qaysisini timab, uch-toYt so‘zdan iboratyozuvyozdi. 
Bulardan birini o‘z cho'ntagiga soldi-da, ikkinchi- 
sini Joning qalpogi ichiga tiqib, boshidan nariroqqa 
qoydi. Buridan tashqari, u yana o‘sha qalpoq ichiga 
uch-toYt narsani solib qoydi; bular ichida bir bolak 
boY, rezinka, uchta qarmoq va yana «chinakam
129


xrustal» deb ataladigan bir soqqa ham bor edi. Keyin 
sekingina oyoqlarining uchi ЬДап yurib, daraxtlar 
orasidan keta boshladi; u o'rtoqlari yiroqda qolgan- 
liklarini va qadam tovushlari eshitilmay yotganini 
sezgach, chopganicha daryo boViga qarab ketdi.

Download 6.61 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   24   25   26   27   28   29   30   31   ...   63




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling