Kechirganlari
TOM BEKKI BILAN TANISHADJ
Download 6.61 Mb. Pdf ko'rish
|
Tom Soyerning boshidan kechirganlari. Mark Tven
|
OLTINCHI BOB
TOM BEKKI BILAN TANISHADJ Tom Soyer, dushanba kuni ertalab uyqudan uyg‘onarkan, o‘zini juda baxtsiz his qildi. Har bir dushanba kuni erta bilan uning ahvoli hamisha shunday bolar, chunki uning maktabda kechiradi- gan azob-uqubatlari haftasi shu dushanba kunidan boshlanar edi. U hatto kechagi kunning bayram bolganligi uchun ham achinar, chunki ozodlikda yurgandan keyin, yana erksizlikka duchor bolish undan ham oglrroq edi. Tom oyianib yotardi. Birdan unga o'zini kasallik- ka solish va shuning bilan maktabga bormay, uyda qolish istagi ma’qul tushdi. Chindan ham bu olijanob ish bolar edi-da! U o‘z vujudini tekshirib koVdiv Hech bir yeri og^rimaydi va u o‘z tanasining turli yerlarini yana bir qayta qoli bilan ushlab ko‘rdi. 49 Unga qomi sanchib og'riyotgandek tuyuldi va keyinroq bu og‘riq kuchayib ketar, degan umid bilan juda sevingan edi. Biroq, aksincha, qomining og‘rig‘i pasayib, sekin-asta butunlay yo'qolib ketdi. Tom yana o^ga botib turar ekan, birdan tishining qimirlab qolgani esiga tushdi. Bu uning uchun juda qulay bir narsa bolib chiqdi, va u endi ingramoqchi bolgan edi. Birdan esiga shunday narsa kelib qoldi, agar tishim, deb og'zimni ochdim degunimcha, xolam darhol tishimni sugtirib olib tashlaydi, bu esa juda alamli bolar, deb oyiadi. Shuning uchun u tish ogViglni bir tomonga qoVib turib, boshqa biror hiyla topish- ga urinmoqchi boldi. Biroz vaqt hech narsa oyiab topolmay turdi. Keyin u, bir kishining ikki-uch hafta kasal bolib yotgani va unda barmogidan ajralish xav- fi tugllgani to'gVisida bir doktorning qilgan hikoyasini esladi. Bola darhol ко Waning ostidan oyoglni chiqa- rib, bosh barmoglni tekshirib ko'ra boshladi. Lekin u o‘sha kasalning qanday belgilari bolishini bilmas edi. Shunday bolsa ham bir sinab ko‘rsam zarar qilmas, deb o‘zidan-o‘zi ingray boshladi. Sid uyg‘onmay yotar edi. Tom qattiqroq baqirishga tutindi va unga endi chindan ham barmogi ogViy boshlagandek tuyuldi. Sid esa hech qimirlamay uxlab yotardi. Tom baqiraverib, hansirab qoldi. U biroz damini olib nafasini rostlagandan keyin, bir necha marta juda g'alati qilib baqirdi. Sid xurrak otishdan to'xtamasdi. Sidning uyg'onmay yotishi Tomning jahlini chiqardi. U bir-ikki marta «Sid! Sid!» deb chaqirib, ukasiningyelkasidan ushlab silkib qoydi. Tom yana qattiqroq ingray boshladi. Sid bir esnadi, kerishib ol- gandan keyin tirsagi bilan suyanib turdi-da, burnini torta-torta Tomga tikilib qarab qoldi. Tom ingrashida davom etar edi. Sid unga qarab: 50 - Tom! Menga qara! Tom! - dedi. Javob bolmadi. - Eshitayapsanmi, Tom? Tom senga nima boldi, Tom? Sid ham akasining yuziga tikilib qarab, uning yelkasidan ushlab silkib qoydi. Tom qattiq ingrab: - Qoy, Sid! Menga tegma! - dedi. - Senga nima boldi, Tom? Men hozir xolamni chaqiraman. - Yo‘q, kerak emas, chaqirma. Balki bu kasal o‘zidan-o‘zi tuzalib ketar. Hech kimni chaqirma, kerak emas. - Yo‘q, yo‘q, albatta chaqirishim kerak. Buncha ingramasangchi! Qanday yomon bu! Ko'pdan beri ogftydimi? - Bir necha soat boldi. Voy! Xudo xayr bersin, Sid, menga ko‘p qattiq tegma! Sen meni oldirib qoyasan. - Nega meni oldinroq uyg'otmading, Tom? Unday ingrama, jonim! Sening ingrashingdan badanlarim muz bolib ketayotir. Qayering og‘riydi? - Sid, men barcha gunohlaringni kechirdim!.. (Ingraydi). Sen mening oldimda har qanday ishga aybli bolsang ham, men hammasini kechirdim. Men olganimdan keyin... - Hoy, Tom, nahotki sen olib ketsang? Tom jonim, olma... Qoy, kerak emas, balki... - Sid, men hammaning gunohini kechirdim (Ingraydi). Sen shuni ulargayetkiz. Mening deraza ramkam bilan bir ko'zlik mushuk bolamni bolsa, ana shu shaharga yaqinda kelgan qizga ber va unga aytginki... Biroq, Sid shu vaqt chalvorini qoliga olib yugur- ganicha ketdi: Tom endi chinakamiga kasal bolgan, uning kallasi astoydil ishlar va uning ingrashlari ham juda tabiiy, kasal kishining tovushidek eshitilar edi. Sid zinapovadan yugurib tushib borar ekan: 51 - Xola, Polli xola, tezroq keling! Tom о lay deb yotipti, - deb baqirdi. - Olay deb yotipti, deysanmi? - Ha, ha, nimaga qarab turasiz? Tezroq yursan- gizchi! - Behuda gap! Ishonmayman! Ammo shunday bolsa ham, u shoshilganicha yuqoriga qarab yugura boshladi, Sid bilan Meri esa uning orqasidan chopishib bordilar. Polli xolaning ranglari о‘chib ketgan, lablari qaltirab turar edi. U Tomning to‘shagi yoniga yetib borar ekan: - Tom bolam, senga nima boldi? - degan so‘zlar og'zidan zotg'a chiqdi. - Oh xola, men... - Nima boldi, nima boldi, bolam? - Oh xola, barmoglmning ichi o t bolib yonayotir! Polli xola stulga o‘zini tashlab kulib yubordi, keyin yigladi, keyin yana kulib, yana yigladi. Kampirning bu qilgani uning yuragini ancha bo‘shashtirdi, keyin u: - Tom, meni juda ham qo'rqitib yubording-ku! Qani, endi bunday jinniliklaringni yigishtirib qo^ib, o‘mingdan tur! - dedi. Tomning ingragan tovushlari bir damda jimib, barmog'ining og‘rig‘i ham o'sha ondayoq to'xtadi. Bola biroz xijolat bolib: - Polli xola, bu barmogim butunlay jonsizlanib qolgandek boldi, u shunday ogtidiki, hatto tishim- ning ogtiglni ham unutib yubordim, - dedi. - Ana, buni ko‘ringlar-a! Xo'sh, sening tishingga nima boldi? - Tishimning bittasi qimirlab qolgan va shunday og'riydiki, chidab bolmaydi. - Ha, bas endi, bolmasa yana ingray boshlarsan. Qani og‘zingni och-chi! Ha, tishing chindan ham qimirlab qolgan ekan, biroq bu bilan odam olmay- di-ku. Meri, menga bir qatim ipak bilan oshxonadan chala yongan kosovni keltirib ber. 52 - Jon xola, qo^ing, kerak emas, u endi og'rimay- di. Agar yana og'risa ham men hech ingramayman, hatto ogViganini ham bildirmayman, xolajon, qoying, unday qilmang, men uyda qamalib o'tirishni xohla- mayman, men maktabga boraman... - Ha, ha, shunday degin! Sen bu hiylalaringning hammasini, maktabga bormay, o‘qish o‘miga baliq ovlab yurish uchun о у lab chiqargan ekansan-da! Oh, Tom, men seni shuncha yaxshi ko‘raman-u, sen bolsang doim shunday yaramas ishlami qilib, meni ranjitib yurasan. Shu orada tish sug'urish asboblarini ham olib keldilar. Polli xola ipning bir uchini sirtmoq qilib bogladi-da, uni Tomning ogVigan tishiga solib, ipning bir uchini bolsa karavotning temiriga boglab qoydi. Keyin, yonib turgan kosovni olib, uni Tomning ba- sharasiga qarab turtmoqchi bolgan-da, Tom boshini bir silkib, tortib yuborgan edi, uning tishi suglirilib chiqib, karavotga boglangan ipda osilib qoldi. Kishining har bir tortgan qiyinchiligi qanday bolsa ham mukofotlanmay qolmaydi. Tom nonushtani qilib maktabga kelganida hamma o'rtoqlari unga suqlanib qaray boshladilar, chunki uning yuqoridagi qator tishlari orasida bo‘sh qolgan yeri unga juda yangi va bugungacha hech ko'rilmagan usulda tupurish- ga imkoniyat berardi. Uning bu ahvoliga qiziqqan bolalar orqasidan talashib ergashib yurar edilar. Bundan ilgari bolalardan biri barmog'ini pichoq bilan kesib olib, uning bilan barcha bolalaming hurmat va diqqatini o‘ziga tortib yurar edi, bolalar Tomning tishini ko'rganlaridan keyin, unga qaramay qoydilar. Bu bilan u o‘z ixlosmandlarini yo'qotdi, uning shuhrati so'ndi. Shu sababli u ancha xafa boldi va Tomga istehzo bilan qarab: «Tom Soyeming bunday tupurishi hech gap emas, uni har kim ham qila oladi» - dedi; boshqa bir bola esa «Yoshsiz, hali 53 g‘o‘rasiz», deb qoydi. Shundan keyin bolaning ancha shaxti qaytib, biilarning oldidan nari ketdi. Oradan ко*р vaqt otmay, Tom shaharda hammaga mashhur bolgan bir araqxo'ming o‘gli - Geklberri Fin degan bola bilan uchrashdi. Shahardagi hamma bolalaming onalari Geklberrini chin ko'ngillaridan yomon ko'rar, lekin shu bilan birga, undan juda qo‘rqar edilar, chunki u juda yalqov, yaramas, ax- loqsiz bola bolib, hech qanday tartib va qonunlarga boysunmas edi. Yana shuning uchun qo‘rqar edHar- ki, bolalaming hammasi ham undan o‘zlarini olib qochmas, garchi taqiq qilingan bolsa-da, u bilan oynashni, birga bolishni sevar va hamma narsada unga ergashmoqchi bolar edilar. Tom «yaxshi xo- nadonlardan» chiqqan bolalardek, kuni boyi hech bir ish qilmay yuradigan bu bolaga qiziqib qarar edi. Bu chuvrindi bola bilan o“ynash Tomga ham qattiq man qilingan edi. Albatta, xuddi shuning uchun, Tom ham bu bola bilan biroz oynab olish yolida har bir to‘g‘ri kelgan paytdan foydalanib qolishga tirishar edi. Geklberri kattalaming egnidan tushgan eski-tus- ki uvadalami kiyib yurar edi. Yilning har qanday mavsumida ham uning kiyimi har xil doglar bilan qoplanib, uvadalari osilib yurar, boshidagi qalpogl ham goyo nuragan chordevorga o'xshar, qalpoglning bir parcha yirtiq yen xuddi yarim oy singari pastki tomonga cho'zilib tushgan edi. Ustidagi kamzuli bi- rovning eskisi bolgani uchun etagi tovonlariga tegib yurar, uning orqa tomondagi, beldan yuqori yerdagi tugmalari esa belidan ancha pastda turar, chalvori bittagina ip bilan yelkasiga tortib qoyilgan, orqa tomoni esa shalpillab osilib yotar, pastki pochalari titilib ketgan va loyda sudralib yurar edi. Geklberri qayemi xohlasa, shu yerda daydib yuruvchi erkin bir qushcha edi. Havo ochiq vaqtlarda u har qayerda, eshik ostonalarida tunab qolar, yoglngarlik vaqt- 54 larda esa bo‘sh bochkalar ichiga kirib yotardi. Uni hech kim maktabga va cherkovga borishga majbur etmasdi. Uning bo“ysunadigan kishisi, ya’ni tepa- sidan xojayinlik qiluvchi kishisi yo‘q. U xohlagan vaqtida va xohlagan yerida baliq ovlab yoki cho'milib yurar va suv ichida ham xohlaganicha o*tira berar edi. Birov bilan mushtlashishni ham unga hech kim man qilmasdi. Uxlashga ham xohlagan vaqtida, hatto yarim kechadan keyin ham borib yota berardi. Koldam bolsa, u boshqa bolalaming hammasidan oldin yalangoyoq yura boshlar, kuzda esa oyoqlariga hammadan keyin etik kiyar edi. U yuz-qollarini yu- vishni va toza kiyim-bosh kiyishni hech oyiamasdi. Soldshishga kelganda esa, u juda usta edi. Xullas, bu bola hayotga shodlik kiritadigan xususiyatiarning hammasini egallagan edi... Sankt-Peterburgning «yaxshi uylari»da «yaxshi tarbiya» olgan va o‘z erklari bilan yura olmaydigan bolalaming hammasi shun day deb oyiar edilar. Tom haligi romantik daydi bolaga salom berib: - Hoy, Geklberri! Beri kel! - deb chaqirdi. - Ishing bolsa о‘zing kelaqol... - Qolingdagi nima? - Olgan mushuk. - Qani, Gek, menga ber, bir ко‘ray! Juda qotirib qoyibsanku. Qayerdan topding buni? - Bir boladan sotib oldim... - Nima berding? - Bitta kolc bilet bilan qushxonadan 0 ‘glrlab olgan holrizning pufagini berib oldim... - Kolc biletni qayerdan olding? - Bundan ikki hafta ilgari Ben Rojersdan bir qam- chi berib olganman. - Menga qara, Gek, bu olgan mushuging nimaga yaraydi? - Nimaga yaraydi, deysanmi? So‘galni yo‘qotadi. 55 - Rostdanmi? Men uning bundan ko‘ra yaxshiroq dorisini bilaman. - Bundan yaxshi dorisi yo'qligiga garov bog‘- lashaman, sening aytganing qanday narsa? - Sasigan suv. - Sasigan suvmi? Sen aytgan sasigan suv hech narsaga yaramaydi. - Hech narsaga yaramaydi? Sen uni so‘gallami yo‘qotish yolida ishlatib koVganmisan? - Ishlatib ko‘rgan emasman. Bob Tanner buni sinab ko'rgan. - Sen buni qayerdan bilasan? - U buni Jef Techerga aytgan. Jef Jonni Bekkerga aytgan. Jonni Jim Xolmsga aytgan. Jim Ben Rojersga aytgan. Ben bir negrga aytgan. Negr esa menga kelib aytdi. Shuning uchun men buni bilaman. - X o ‘sh, nima bofcti? Ular hammasi yolg'onni juda boplaydilar. Faqat sen aytgan negmi bilmayman. Biroq negrlaming ham yolg'on so‘zlamaydiganlarini men shu vaqtgacha ko'rgan emasman. Bulaming hammasi quruq safsata! Gek, sen menga ayt-chi, Bob Tanner so‘gallami qanday qilib yo‘qotdi? - Ortiqcha bir ish qilgani yo‘q. Daraxtning chirik, kovak bolib qolgan yerida to'planib qolgan yomg‘ir suviga qolini tiqib olgan, xolos. - Kuppa-kunduz kuni-ya? - Albatta. - 0 ‘sha daraxt to‘nkasiga qarab turib-a? - Ha, shunday. Boshqacha iloji bolarmidi? - Shunday qilayotganida, u biror narsa deb so‘z- laganmi? - Hech narsa demagan bolsa kerak... Bunisini men qaydan bilayin? - Ha, ha. Sen hali bir ishni yaxshilab udda qila olmaysan-u, yana shu sasigan suv bilan so‘gallami yo‘qotmoqchi bolib yurasanmi? 0 ‘z-o‘zidan malum- ki, bunday aqlsizlikdan hech qanday natija chiqmay- 56 di. Buning uchun kishi yolglz o‘zi eng qalin o‘rmon orasiga borib, shunday sasigan suv bor daraxtni moljallab kelishi, so'ngra xuddi yarim kechada o‘sha daraxt yoniga borib unga orqasini o'girib turib, qolla rini o‘sha daraxt kavagidagi suvga tiqishi va qollarini euvga tiqqan vaqtda: Download 6.61 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|