Kechirganlari

TO‘QQIZINCHI BOB 
QABR1STONDAGI FOJIA
Shu kecha Tom bilan Sid ikkovlari har safargidek, 
soat to'qqiz yarimda uxlashga ketdilar. Sid darrov 
uxlab qoldi, Tom esa uxlamasdan, chidamsizlik 
bilan signalni kutib yotdi. U bezovtalanib o‘ziga joy 
topa olmas, uning nazarida go У о hademay tong otib 
qolayotgandek tuyular edi. Biroq shu vaqt u soat o‘nni 
ko‘rsatib bong urganligini eshitdi. Uning diqqat boli- 
shi ham oVinsiz emas edi. U shu paytda dam-badam 
ag'darilib, oyoq-qollarini ham qo‘zg‘ata olmas, chunki 
Sidning uyg'onib qolishidan qo'rqar edi. Shuning 
uchun, u qorongllikda ko‘zi ochiq holda tinch yotar 
edi. Tevarak-atrofda jimjitlik hukm surar edi. Keyin 
sekin-asta bir xil ohangda tovushlar eshitila boshla- 
gandek boldi. Hammadan oldin soatning chiqillashi, 
keyin eski to‘sin yog'ochlarning sirli ravishda qasirla- 
gani, zinapoya-dagi ohista gljirlagan tovushlar eshiti­
la boshladi. Aftidan, shu vaqt uyda jinlar yurgandek 
bolardi. Polli holaning xonasidan xurrak tovushi ke­
lib turardi. Undan keyin eski binolarda boladigan va 
kishilar qolidan keladigan har qanday ustalik bilan 
ham yo'qotib bolmaydigan chigirtkalarning tovush- 
lari - yog'ochlar orasidagi chigirtkalarning chirfflash- 
lari va karavotning bosh tomonidagi devor orasida 
soatsoz-qo'nglzning chiqillagan mash’um tovushi 
eshitila boshladi. Tom bir seskanib ketdi. Shunday 
bolganda, biror kishining muqarrar ravishda olishi 
kutilar edi. Keyin qayoqdandir, uzoqdan bir itning 
uvlagan tovushi, undan nariroqda unga javoban,
81

---

yana bir itning tovushi eshitildi. Tom juda ogir va 
azobli daqiqalami kechirib turar edi. Nihoyat, u vaqt 
butunlay tamom bolib, endi abadiylik davri bosh- 
langan, deb ishondi va ixtiyorsiz mudray boshladi. 
Soat o'n bimi urdi, lekin Tom buni eshitmadi. Birdan 
uyqusi ichida ayanchli suratda miyovlagan tovushni 
eshitdi. Qo'shnilarining derazalari taraqlab ochilar- 
kan, u uygbnib ketdi. «Yo'qol nari, falokat, degan ovoz 
eshitilib, saroy devoriga borib tekkan bo'sh shisha 
jarangladi. Tom o'midan sakrab turib, tezgina kiyin- 
di-da, derazadan oshib tizzasi bilan oVmalab tomga 
chiqdi, haligi eshitilgan tovushga javoban bir-ikki 
marta mushuk bolib miyovlab ham qoydi. Keyin 
saroyning tomiga sakrab otdi-da, undan yerga irglb 
tushdi. Geklberri Finn, olgan mushukni kotargani 
holda uni kutib turar edi. Bolalaming ikkalasi ham 
yolga tushib, bir zumda qorongllikda ko‘zdan gbyib 
boldilar. Yarim soatdan keyin ular endi qabristondagi 
qalin otlar orasidan yurib bormoqda edilar.
Qabriston juda eski, qadim zamondagi g‘arb 
uslubida bolib, qishloqdan bir yarim mil chamasi 
yiroqlikdagi bir tepalik ustida edi. Atroflari taxtadan 
ishlangan va devorlari eskirganidan taxtalaming 
ba’zi yerlari ichkariga va ba’zi yerlari tashqariga to- 
mon egilib ketgan edi. Butun qabriston yowoyi otlar 
bilan qoplanib, qadim zamonlardagi qabrlar o‘sha 
otlar orasida ko'milib yotardi. Qabristonda bironta 
ham haykal ko‘rinmasdi; qabrlar ustida kamalak 
qilib egilib qo^ilgan taxtalar eskirib, chirib qolgan, 
o'zlariga tayanch axtarib yerga tomon engashgan, 
lekin tayanch topa olmay turardilar. Taxtalaming 
hammasida bir zamonlar olgan kishilar sharafiga: 
«Falonchining abadiy xotirasi uchun» degan yozuvlar 
yozilgan, lekin hozir ulaming harflari shunday obhib 
ketgan ediki, chirog' yoqib qaraganda ham ulardan 
biror narsa anglab olish mumkin emas edi.
82

---

Sekingina esgan shamol daraxtlar orasidan chi- 
уШаЬ eshitilgandek bolar, buni eshitgan Tomning 
yuraklari uvushib, o‘zini vahimaga tushgandek his 
qilar edi. Uning nazarida go У о shu yerda yotgan u 
oliklaming ruhlari kelib, nima uchun tirik kishilar 
kelib bizlami tinch yotgan yerimizda bezovta qiladi- 
lar, deb shikoyat qilgandek bolib ko'rinar edi. Bolalar 
o'zaro juda oz so'zlashar, har zamonda bir-ikki oglz 
so'zlashsalar ham, shivirlashibgina so'zlashar edilar; 
bulaming hozirgi turgan yerlari va otkazayotgan 
vaqtlari, tevarak-atroflarini qurshagan sukunat va 
tantana - bularga tovushsiz ezayotganday qattiq 
ta’sir qilmoqda edi. Ular o'zlari axtarib yurgan, ya’ni 
qazilib ko'milgan yemi topishib, qabrdan ikki qadam 
naridagi uchta katta daraxt yoniga borib turishdi.
Shu ravishcha, ular o‘z nazarlarida ancha vaqt 
kutib turdilar. Uzoqdan boyo'glining tovushi eshiti- 
lar, tevarak-atrofdagi sukunatni buzgan birdan-bir 
tovush ham shu boyo'gli edi. Tomning fikrlari uni 
shunchalik diqqatini tortar ediki, u qanday bolsa 
ham gapirishga zarurat sezardi.
- Shunday qilib, sen qanday deb o'ylaysan, Gek,
- u shivirlab so‘z boshladi, - bizning bu yerga keli- 
shimizdan oliklar xafa bolishmasmikan?
Geklberri ham shivirlab javob berdi:
- Kim biladi deysan, bilmadim! Ammo bu yeming 
o‘zi juda vahimali ekan. To‘g‘rimi?
- Bolmasa-chi!
Ancha vaqtgacha so'zlashmay, jim bolib qolishdi, 
Doiaiaming ikkalasi ham faqat bir masala to‘g‘risida: 
«Oliklar bizlaming kelishimizga qanday qarashar- 
kin?» degan masala to‘g‘risida o^lar edilar. Keyin 
Tom shivirlab:
- Menga qara, Gek, sen qanday deb o'ylaysan, biz­
ning so ‘zlashayotganimizni gllay Vilyams eshitayot- 
ganmikan? - deb so‘radi.
83

---

- Albatta eshitadi. Harholda uning ruhi muqarrar 
eshitadi.
Yana orada jimjitlik hukm surdi.
- Men afsus qilamanki, - dedi Tom, - uni mister 
Vilyams demasdan, to‘ppa-to‘g‘ri Vilyams deganman. 
Biroq, men buni uni ranjitish maqsadida aytganim 
yo'q-ku. Uni hamma g‘ilay deb ataydi-da.
-Tom, olganlar to‘g‘risida so ‘zlaganingda, ehtiyot 
bolib so‘zlashing kerak.
Gekning bu tanbehi Tomning so'zlash istagini 
so'ndirdi. Shu orada u birdaniga o‘rtog‘ining yengini 
mahkam ushlab oldi:
- Tss!
- Nima gap, Tom?
Ikkovlari ham bir-birlariga mahkam yopishib olib, 
nima bolishini kutib turdilar.
- Tss! Ana, tagln! Eshitdingmi?
- Men...
- Ha, ha! Endi sen ham eshitding-a?
- Tom, ular kelayotirlar! Ana ular! Endi nima 
qilamiz?
- Bilmadim. Ular bizlami ко‘rib qoladilar, deb 
o'ylaysanmi?
- Oh, Tom, ular xuddi mushukka o‘xshab 
qorongllikda ham ko‘ra beradilar-da. Oh, nega men 
bu yerga keldim-a?
- QoVqmasang-chi... Ular bizlarga tegmas deb 
oyiayman. Biz hech qanday yomonlik qilganimiz 
yo‘q-ku. Agar biz bekinib tursak, balki butunlay 
ko'rmay otib ketar.
- Ko'ramiz-da. Biroq, juda ham dahshatli ahvol. 
Meni qaltiroq bosib ketdi!
- Tss... jim! Quloq solib turgin.
Bolalar zo‘rg‘a nafas olishib, bir-birlariga mahkam 
yopishib turdilar. Qabristonning narigi chekkasidan 
allaqanday bo‘g‘iq tovushlar quloqlariga chalinardi.
84

---

- Uni qara! Qarasangchi! - dedi Tom shivirlab. -
Nima u?
- Bu - do'zax oti-ku! Oh, Tom, biz xavf ichida 
qoldik!
Qorongllik ichidan allaqanday qora sharpalar 
chiqib kela boshladi. Ulaming oldilarida eski fonus 
chayqalib shula sochar edi.
Geklberri seskanib ketib:
- Bular jinlar bolsa kerak! Xuddi uchta-ya! Ja- 
hannamga ketdik endi. Kalima keltirishni bilasanmi?
- Urinib ko‘rarman. Axir, qo'rqmasangchi - ular 
bizga tegmaydi. «Ey parvardigor, yomon tushlardan 
saqla va gunohimni kechir».
-Tss!
- Nima gap, Gek?
- Bular kishilar-ku! Boshqalarini bilmayman, 
ulardan biri muqarrar odam! Bu qari Meff Potter 
ekan, men uni tovushidan tanidim.
- Rostdanmi? Yo‘g‘-e, bu mumkin emas!
- Sen jim tur, nafasingni chiqarma. U bizni ko‘ra 
olmaydi: chol har safargidek mast bolsa kerak. Az- 
baroyi xudo tanidim.
- Durust. Men jim turaman. Ana, ular to'xtadilar. 
Bir narsa axtarib yurganga o'xshaydilar. Topol- 
mayotirlar. Ana, tagln bu yoqqa yurib kelishyapti. 
Ulaming chopishlarini qara. Yana sekinroq yura 
boshladilar. Ana tagln tez-tez qadam tashladilar. 
Endi albatta shu yoqqa kelayotgan bolsalar kerak! 
Menga qara, Gek, men ikkinchisining ham tovushi­
dan tanidim, bu - Jo degan hindi.
- Boldi, u - albatta o'sha la’nati metislardan!10 
Bular о‘mida jinlar bolsa yaxshiroq bolar edi. Ular 
bu yerda nima qilar ekanlar?