Kegl cc pechat indd
Qizil rangdagi buyumga yashil shisha orqali qaralsa, bu
Download 1.85 Mb. Pdf ko'rish
|
Fizika,6-sinf darsligi
|
10. Qizil rangdagi buyumga yashil shisha orqali qaralsa, bu
yum qan day rangda ko‘rinadi? A) Yashil. B) Qizil. C) To‘q sariq. D) Qora. YAKUNIY SUHBAT Bunda Siz VI bobda o‘rganilgan mavzularning qisqacha xulosalari bilan tanishasiz. Yorug‘lik manbalari O‘zidan yorug‘lik chiqaradigan jismlarga aytiladi. Shartli ravishda tabiiy va sun’iy manbalarga ajratiladi. Yorug‘lik qa - bul qilgichlari Yorug‘lik ta’sirida ishlaydigan jismlarga aytiladi. Masalan, foto- p lyonka, fotosurat, videokamera, quyosh batareyalari va h.k. Yorug‘likning tarqalishi Shaffof bir jinsli muhitda to‘g‘ri chiziq bo‘ylab tarqaladi. Yorug‘lik tarqalayotgan chiziq yorug‘lik nuri deyiladi. Yorug‘likning qaytish qonuni 1 2 Tushgan nur va nur tushgan nuqtaga o‘tka zilgan perpendikulyar orasidagi burchak – tu shish burchagi, qaytgan nur va perpendikulyar orasidagi bur- chak – qay tish burchagi deyiladi. Tushish burchagi qaytish burchagiga teng. Yorug‘likning sinishi 1 2 Singan nur va nur tushgan nuqtaga o‘tka- zilgan perpendikulyar orasidagi bur- chak – sinish bur chagi deyiladi. Yorug‘lik tez ligi katta bo‘lgan muhitdan tezligi kichik bo‘lgan muhitga o‘t ganda sinish burchagi tushish burchagidan ki chik bo‘ladi. Soya va yarim soya S T Yorug‘likning to‘g‘ri chiziq bo‘y lab tarqalishi tufayli to‘siq orqa sida yorug‘lik mutlaqo tushmay digan soha soya, qisman tushadi gan soha yarim soya deyiladi. 154 Quyosh tutilishi Oy Oy orbitasi Yer Quyosh Yer va Quyosh oralig‘iga Oy tushib qolganda, Qu- yosh dan Yerga kela digan nurlarni Oy to‘sib qoli sh hodisasi. Yerdagi kuza- tuv chining joylashgan o‘r niga bog‘liq holda to‘la tutilish yoki qisman tutilish kuzatiladi. Oy tutilishi Oy Oy orbitasi Yer Quyosh Oy va Quyosh oralig‘iga Yer tushib qolganda, Yer- ning soyasi Oyga tushish hodisasi. Yorug‘lik tezligi Yorug‘likning bir jinsli muhitda 1 sekundda bosib o‘tgan yo‘li. Vakuumda eng katta =300000 km/s ga teng. Boshqa muhitlarda undan kichik. Tabiatda birorta jism yoki zarra yorug‘likning vakuumdagi tezligiga teng yoki undan katta tezlikda harakatlana olmaydi. Birinchi bor 1676-yilda dani- yalik astronom O. Ryomer o‘lchagan. Ko‘zgular Bir tomoni kumush bilan qoplangan shisha plastina. Plastina shakliga qarab yassi, qavariq va botiq bo‘ladi. Yassi ko‘zguda tasvir buyum kattaligida, mavhum, to‘g‘ri, buyum va ko‘zgu oralig‘idagi masofasi ko‘zgu va tasvir oralig‘iga teng, chap va o‘ng tomonlari almashgan holda bo‘ladi. Sferik ko‘z- guda tasvir yasash 1 2 2F F O d f Tasvir yasash uchun ikkita nur ki- foya: buyum uchidan ko‘zgu fokusiga; buyum uchidan bosh optik o‘qqa parallel, so‘ngra ko‘zgudan qaytib, ko‘zgu fokusidan o‘tadigan. Linza Sferik sirt bilan chegaralangan shaffof jism. Turlari: qavariq (yig‘uvchi), botiq (sochuvchi). Fokus masofasi (F ) linza op- tik markazidan fokusgacha bo‘lgan masofa. – linza- ning optik kuchi. = 1 dptr. (dioptriya). Optik asboblar Proyeksion apparat. Yorug‘lik spektri Oq yorug‘lik nurining uchburchakli shisha prizmadan o‘tganda rangli nurlarga ajralishidan hosil bo‘lgan tasvir. 7 ta rangdan iborat: qizil, zarg‘aldoq, sariq, yashil, havorang, ko‘k, binafsha. |
