Keyin bir necha kun yoki bir necha hafta keyin payd

XVI.3. Zilzilalar, vulqonlar otilishi va yerga
meteoritlarning tushishi 

---

294 
Zilzilalar yer ostidagi qizigan va cho'g'lanib erigan moddalarning 
hajmiy o'zgarishlari natijasida, yer markazida harakatlanishi natijasida 
ba'zi bir tabiiy kechadigan holatlarga ko'ra yer markazida ba'zi bir 
gazsimon moddalarning to'planishi va bular nihoyatda katta bosim ostida 
bo'lganligi sababli lavalar yo'liga to'siq bo'lishi mumkin. Vaqt o'tishi bilan 
bu bosim ostidagi gazlar bizga ma'lum bo'lmagan tabiiy hodisalar 
natijasida o'z o'rnini o'zgartirishi mumkin. Uning o'rnini lavalar egallashi 
natijasida yer qarida katta miqdordagi energiya jamlanishi va bu energiya 
o'zi uchun ma'lum bo'shliq izlab, uni topishi natijasida shu bo'shliqqa 
keskin otilib o'tib ketishi natijasida kelib chiqadigan zilzilalar tektonik 
zilzilalar deb ataladi. 
Bundan tashqari yuqorida sanab o'tilgan jarayonlar natijasida yer 
qa'ridagi erigan lava o'ziga yondosh bo'lgan gazlar bilan birga yer 
yuzasiga chiqish uchun yo'l izlasa va yer yuzasidagi ma'lum sabablarga 
ko'ra bo'sh qolgan bo'shliqlarni to'ldirsa, unda mana shu to'ldirish 
jarayonida paydo bo'lgan energiya yer silkinishiga olib keladi va vulqonlar 
otilishi natijasida kelib chiqadigan zilzilalar deb yuritiladi. 
Yana yer shari kosmik fazoda harakatlanganligi sababli, u har 
daqiqada millionlab katta-kichik jismlarni uchratadi va bu uchragan 
narsalar yer yuzasi atmosferasi qatlamlariga kirib, harakat tezligi katta 
bo'lganligi sababli atmosferada qizib yonib ketadi. Bunday yonish har 
daqiqada millionlab bo'lganligi sababli biz uni yulduz uchishi sifatida 
yerdan kuzatishimiz mumkin. Bunday jismlarning yirik turlari ham bo'ladi 
va u atmosfera qatlamiga kirib yonib ketgani bilan hajmi katta bo'lganligi 
sababli, yer yuziga kelib tushgunga qadar yonib ulgura olmaydi va yerga 
katta kuch bilan kelib tushganligi sababli yerga bir necha o'n metr 
chuqurlikka kirib ketadi va o'zida katta energiyani jamlaganligi sababli 
kuchli portlash ro'y beradi. Bunday katta jismning yerga urilishi yer 
yuzasida ma'lum miqdorda siljishlar hosil qiladi va bu zilzilalar kelib 
chiqishiga sabab bo'ladi.