Keyin bir necha kun yoki bir necha hafta keyin payd

Uyurma bo'ronlar. Momaqaldiroq hosil qiluvchi bulutlar paydo 
bo'lganda pastdan yuqoriga qarab yo'nalgan bahaybat yengsimon yoki 

---

308 
xartumsimon 
havo 
harakati 
paydo 
bo'ladi, 
uning 
markazi 
siyraklashtirilgan havo bosimiga ega bo'ladi va u yer yuzasiga 
yaqinlashganda uning asosi 30 m va balandligi 800—1500 m bo'lgan 
bahaybat aylanuvchi voronkaga o'xshash havo harakati vujudga keladi 
hamda 40—60 km masofaga harakatlanib boradi. Uning markazidagi 
bosimning siyraklashishi shunday kattaki, uning yo'lida uchragan 
qurilmalar o'z ichki bosimlari natijasida portlab ketishi mumkin. 
Uyurma bo'ronlar hayron qolarli darajada katta havo harakati 
tezligiga ega bo'ladi, ba'zi hollarda uning tezligi tovush tezligidan ham 
oshib ketishi mumkin. Uning so'rish kuchi shunday kattaki, yo'lida 
uchragan binolami o'z o'qi bo'ylab aylantirib yuborishi, daraxtlarni ildizi 
bilan sug'irib olishi, binolar tomini olib ketishi mumkin. Yo'lida uchrab 
qolgan narsalarni, hattoki hayvonlar va odamlarni ham bir necha kilometr 
masofaga ko'chirib borishi mumkin. Yo'lida uchragan suv havzalari va 
ko'llarni suvini va undagi o'simlik hamda hayvonot dunyosini butunlay 
so'rib olib, juda katta masofalarga eltib tashlashi mumkin, ba'zi narsalar 
bir necha muddat o'tgandan keyin yomg'ir bilan birga yog'ishi mumkin. 
Uyurma bo'ronlarning veitikal ko'tariladigan turlari ham bo'ladi. 
Ular yuqorida aytib o'tilganidan farqi shuki birinchisi momaqaldiroqli 
bulutlardan hosil bo'lsa, bunisi butunlay bulutsiz ochiq havoda ham paydo 
bo'ladi va butunlay mustaqil pastdan tepaga qarab harakatlana boshlaydi. 
Ularning so'rib ko'tarib ketayotgan narsasining turiga qarab changli, 
qumli, olovli va qorli turlari bo'ladi. 
Dovullar, bo'ronlar va uyurma bo'ronlar oqibatlarini tugatishda 
quyidagi ishlar bajariladi: tabiiy ofat yuz beigan rayonga olib boriladigan 
yo'llar va ko'priklar tuzatiladi; undan keyin injenerlik qutqarish ishlari 
amalga oshiriladi bunda bosib qolgan va buzilib tushgan vayronalar 
orasidan 
jabrlanganlarni 
qutqazib 
oladi, 
yong'inlarni 
o'chiradi, 
jabrlanganlaiga suv, oziq-ovqat va kiyim-boshlar bilan ta'minlaydi. Undan 
keyin buzilgan joylarni tartibga keltirish ortiqcha narsalardan tozalash, 
buzilgan joylar orasidagi yo'llar tiklanadi. Bo'ronlar ta'siridan zararlangan 
binolar aniqlanadi. Bo'ron keltirib chiqaigan tepalar va boshqa qurilish 
konstruksiyalar bo'laklaridan o'tadigan yo'llar tiklanadi. Turar joylar, 
korxonalar va suv bilan ta'minlash vositalari, skladlar va boshqa hayot 
faoliyati uchun zarur bo'lgan obyektlar tekshirilib, yaroqliligi aniqlanadi. 
Elektr ta'minoti va aloqa vositalari tiklanadi, kommunal — xo'jalik 
obyektlarining ishlash imkoniyati tiklanadi. Ishdan chiqqan va yiqilishi 
mumkin bo'lgan binolar buzib tashlanadi. Undan keyin kundalik hayot 
faoliyatini tiklashga qaratilgan ishlar bajariladi. 

---

309 
Bo'ronlarning qanday xili bo'lishidan qat'i nazar, ulardan asosan 
aholini, uy hayvonlarini va moddiy boyliklarni saqlab qolish 
qutqaruvchilarning 
va 
boshqa 
favqulodda 
hodisalar 
sohasida 
ishlovchilarning asosiy va bosh vazifasi hisoblanadi. Aholini bu kabi 
tabiiy ofatlardan saqlashning asosiy imkoniyati ularni bu xavfdan xabardor 
qilish va imkon boricha ularni xavfsiz oldindan tayyorlangan joylarga 
yuborish, mustahkam qurilgan podval va yerto'lalarda saqlanish 
kerakligini oldindan tayinlash kerak bo'ladi. Bo'ronlar bo'lishini oldindan 
aytib berish hozirgi zamon obi-havo xizmati xodimlarining qo'lidan 
keladi. Buning uchun yerning sun'iy yo'ldoshlari orqali olingan 
ma'lumotlar ham bularning aniq ishlash imkoniyatini beradi.