«kichik biznes va xususiy tadbirkorlik» fanidan leksiyalar kursi

Intizomiy ta’sir usullari tashkilish barqarorlashtiruvchi va farmoyish vositasida
ta’sir etish usullarini to‘ldirib, intizomiy talablar va majburiyatlar tizimi vositasida
tashkiliy aloqalar barqarorligini ta’minlashga qaratilgandir.
3. Boshqaruvning ijtimoiy-psixologik usuli
Boshqarishning ijtimoiy-ruhiy usulida ishlovchilarga ruhshunoslik va ijtimoiy
bilimlar asosida ta’sir ko‘rsatadi. Ijtimoiy ruhshunoslikka oid ilmlarni bilmagan
rahbar odamlarni boshqara olmaydi. Korxona yutug‘ining 15 % i boshqaruvchining
bilimiga bog‘liq bo‘lsa, 85 % i odamlar bilan ishlay olish qobiliyatiga bog‘liq.
Ijtimoiy (sotsiologiya) ishlab chiqarish sharoitida asosiy mehnat omillari, turli
ijtimoiy hodisalar va ular orasidagi bog‘liqliklarni o‘rganadi. Ruhshunoslik
(psixologiya) fan sifatida kishi ruhini o‘rganadi. Ruhiyat deganda, fikr, intilish,
xohish kabilar tushuniladi.
Bozor munosabatlari, mulkchilikning turli shakllari odamlarning ijtimoiy va
axloqiy xususiyatlarini yuksak darajada namog‘n etishga imkon beradi. Amaldagi
qonunlar bilan ijtimoiy va huquqiy me’g‘rlar, ilg‘or axloq shakllari amalga
oshiriladi. Umuminsoniy axloq etikasi va huquqlari etika me’g‘rlari tizimida o‘z
aksini topadi va uni bajarish hamma uchun majburiydir. Moddiy rag‘batlantirish

---

bilan bir qatorda ma’naviy rag‘batlantirishning turli shakllarini qo‘llash yaxshi natija
beradi.
Ma’naviy rag‘batlantirishga quyidagilar kiradi: faxriy g‘rliqlar berish, orden va
medallar bilan mukofotlash, rahmatnoma va boshqalar kiradi. Boshqarishning ruhiy
usullari odamlar o‘rtasida sog‘lom muhitni hosil qiladi, shaxsning ruhiy
xususiyatlarini ochadi. SHaxsning ruhiy xususiyatlariga quyidagilar kiradi: odamlar
qiziqishi va qobiliyati, g‘ayrati. Boshqarishda rahbar insonning hamma qirralarini
o‘rganishi lozim.
Boshqaruvning ijtimiy-psixologik usullari ishlab chiqarishda mavjud ijtimoiy
mexanizmni (o‘zaro munosabatlar, ijtimoiy ehtig‘jlar) qo‘llashga asoslanadi.
Boshqaruvning ijtimoiy usullari ijtimoiy tartibga solish vositasida amalga oshiriladi.
Ijtimoiy tartibga solish usullari turli guruhlar va shaxslar maqsadi va
manfaatlarini aniqlash va rostlash yo‘li bilan ijtimoiy munosabatlarni tartibga solish
va uyg‘unlashtirish maqsadida qo‘llaniladi.
Ular jumlasiga ijtimoiy tashkilotlar Nizomlari, shartnomalar, o‘zaro
majburiyatlar, ishchilarni tanlash, taqsimlash va ijtimoiy ehtig‘jlarni qondirish tizimi
kiradi. Ijtimoiy tartibga solish usullari inson omili faolligini oshirish, boshqaruvni
demokratlashtirish maqsadida qo‘llaniladi.
Boshqaruvning psixologik usullari jamoada maqbul psixologik holat tashkil
etish yo‘li bilan kishilar o‘rtasidagi munosabatlarni tartibga solishga qaratilgandir.
Psixologik usullarga kichik guruh va jamoalarni tashkil etish, mehnatni
rag‘batlantirish, malakali kadrlar tanlash va ularni o‘qitish va h.k.lar kiradi.