Kимёвий анализнинг метрологик асослари режа: Кимёвий анализинг босқичлари

тажриба ўтказиш лозим. Параллел тажрибалар сони жуда кўп бўлганда,
олинган натижаларни тақсимот чизмасида тасвирлаш ўртасида максимуми
бўлган чўққи ҳосил бўлишига олиб келади (1-расм). Чўққи қанча симметрик
бўлса, олинган натижалар шунча қайта такрорланувчан бўлади. Бу ҳол
олинган ўртача қийматнинг ҳақиқий қийматга яқинлигидан ҳам далолат
беради. Бундай тақсимот чизмаси нормал тақсимотга (Гаусс тақсимотига) мос
деб қаралади. Агар тақсимот чизмасида бир нечта максимумлар бўлса, ўртача
қийматни бундай қийматлар асосида ҳисоблаб бўлмайди.
1-расм. Тақсимот чизмаси.
Шуни ҳам таъкидлаб ўтиш керакки, ўртача қийматни ҳисоблашда энг
паст ва энг юқори четлашган қийматларни ташлаб юбормаслик керак, акс
ҳолда, ҳисобланган ўртача қиймат қўпол хатога айланиб қолиши мумкин.
Бундан жуда кескин фарқланадиган тасодифий натижалар мустасно. Олинган
қийматларни ошиб бориш кетма-кетлигида ёзиш орқали медиана (Ме)
(ўрталиқ қиймат) топилади. Масалан, анализда агар 0,69; 0,67; 0,68; 0,71; 0,70;
0,74; 0,72 қийматлари олинган бўлса, уларни ошиб бориш тартибида 0,67; 0,68;
0,69; 0,70; 0,71; 0,72; 0,74 кетма-кет ёзиб, медианага тўғри келадиган Ме=0,70
қиймат топилади. Агар тажрибалар сони n тоқ бўлса, медиана энг ўртадаги
битта қийматга (мазкур мисол), агар тажрибалар сони n жуфт бўлса, медиана
энг ўртадаги иккита қиймат йиғиндисининг ярмисига тенг бўлади. Ўртача
қиймат билан медиана орасидаги фарқ тақсимот чизмасидаги асимметрия
ҳақида маълумот беради. Бу фарқ қанча катта бўлса, асимметрия шунча
сезиларли бўлади. Тарқоқлик чегарасининг бошқа ифодаси сифатида
стандарт четлашиш ва натижаларнинг ўзгариш (вариация) кўлами (R)