«kimyo texnologiya» fakulteti «oziq-ovqat texnologiyasi» kafedrasi

Kuylarning asosiy zotlari
Kuychilik chorvachilikning muxim tarmoklaridan biri xisoblanadi. Xalk xo‘jaligi uchun sifatli xom ashyo: jun, teri, korakul teri, go‘sht va sut etishtirib berishda salmokli o‘rin tutadi.
Kuy go‘shti Shimoliy Kavkaz, Kozogiston, Markaziy Osiyo respublikalari, O‘qraina, Povolje, Garbiy va Shyarkiy Sibirda etishtiriladi.
Xozirgi kuylar ikki guruxga: birinchisi - "zoologik" va ikkinchisi - "xo‘jalik" yoki "maxsulot etishtirish" xususiyatiga ega bo‘lgan guruxga bo‘linadi.
Mayin junli kuy zotlari. Ular, asosan ok rangdagi, nixoyatda kimmatbaxo va noyob xisoblangan bir xil tipdagi jun etishtirib beradi. Bunday junlar to‘kimachilik sanoatida kimmatli xom ashyo xisoblanadi.
Go‘shtdor-seryog‘ kuy zotlari. Bu zotlar, asosan, dumbali bo‘lib, xisor, jaydari kuylaridan tashkil topgan. Dumbali deyishga sabab, ular tanasining sungi kismida dumgaza va kichik dumi atrofida turli kattalikda yumalok yog‘ to‘qimasidan tashkil topgan kismi yakkol ko‘zga tashlanib turadi. Kuylarning yoshi, katta-kichikligiga va orik-semizligiga karab dumbasining massasi 20kg gacha bo‘ladi. Lyokin dumbasining shakli turli zotlarda turlicha bo‘ladi.
Go‘shtdor-serYog‘ zotli kuylarning rangi targil, och jigarrang, kulogi o‘zun, osilib turadi vaznli bo‘ladi. Ular ba’zan kichik shoxli yoki shoxsiz bo‘ladi. Dumbali kuylar tanasining mustaxkamligi, massasi kattaligi va tez etiluvchanligi bilan boshka yunalishdagi kuy zotlaridan fark kiladi. Yirik nasldor ko‘chkorlarining massasi 100-140 kg sovliklari 70-90 kg keladi. Bunday kuylar, asosan, Markaziy Osiyo respublikalarida va Janubiy Kozogiston viloyatlarida keng tarkalgan.
Xisor zoti, asosan, Tojikiston, O‘zbyokiston va Kozogistonning ko‘plab viloyat xo‘jaliklarida va shaxsiy xonadonlarida ko‘paytiriladi. Yirik kuchkorlari 110-130 kg, ba’zan 175-188 kg bo‘lishi ko‘zatilgan.
Go‘sht chikimi 48-56%. Go‘shti nixoyatda mazali va lazzatli bo‘ladi. Lyokin serpushtligi yukori darajada emas. Xar bosh sovlikdan o‘rtacha 85-98 ta qo‘zi olinadi.