Kirish 1 I bob. Xitoy tili grammatik terminologiyasining shakillanishi 1

Son

Xitoy tilshunoslarining fikricha, narsa-buyum yoki ish-harakatning sanog‘ini bildiruvchi so‘zlar son deb ataladi. Venyandagi son so‘z turkumi son va hisob so‘zlarni o‘z ichiga olgan.³⁶

Son

Qadimgi xitoy tilidagi sonning qo‘llanilishi zamonaviy xitoy tilidan farq qiladi, quyidagi xususiyatlarga ega:

1. 
   Gapda aniqlovchi, hol vazifasini bajargan, bunda odatda hisob so‘z ishlatilmagan.
   

Son+Ot

«Yuygun tog‘ni surdi» hikoyasida (愚公移山 Yúgōng yíshān):


“太山王屋二山”. Tàishān Wángwū èr shān. ( Tayshan va Vangu bu ikki tog‘.) “二” èr ( ikki): son bo‘lib, “山” shān (tog‘) otini aniqlab kelgan, gapda




³⁵ Tao Chyan ( 陶 潜 365-427) – Sharqiy Jin davri (317-420) shoiri. Tao Yuan-ming ( 陶 渊 明 táo yuānmíng) taxallusi bilan ko‘proq mashxur. 160 ta she’ri bizgacha yetib kelgan. She’rlarida bir qator axloqiy masalalarni
ko‘targan. (Sixay, 3-jild 2074-b)
³⁶ Zamonaviy xitoy tilida hisob so‘zlar alohida so‘z turkumi hisoblanadi.

aniqlovchi vazifasini bajargan.³⁷

Son+Fe’l

«Uchpodsholik» “Chju Ge-Lyang hikoyasi” ( 三 国 志 • 诸 葛亮 传 sānguózhì• Zhūgěliàng zhuán) bo‘limida:
“由是先主遂诸亮，凡三往，乃见”。 Yóu shì xiān zhǔ suì Zhūliàng, fán sān wǎng, nǎi jiàn. (Shu sababli Chju Ge-lyang huzuriga xammasi
bo‘lib uch marta tashrif buyurdim, shundagina uni ko‘rish baxtiga muyassar bo‘ldim.)
“ 三 ” (uch) son so‘z turkumi, “ 往 ” (bormoq) fe’lini xolatini bildirmoqda, gapda hol vazifasini bajargan.

2. 
   Son predmetning sanog‘ini bildirganda, ba’zida otdan keyin joylashgan.