Kirish Kuchlanish, tok va qarshilik

Arrasimon signal generatorlari. Endi siz qiyinchiliksiz arrasimon signal generator qanday ishlashini tushunasiz. Bu sxema o’zini taxshi ko’rsatdi va keng qo’llanishga erishdi, undan vaqt belgilash sxemalarida, sinusoidal va boshqa turdagi tebranishlar generatorlarida, ossilografni yoyilish sxemalarida, analog raqamli o’zgartgichlarda foydalanishadi. Sxemada kondensatorni zaryadlash uchun o’zgarmas tokdan foydalaniladi (rasm 1.42.).

Rasm 1.48.Kondensatorning zaryadlanishi.
Kondensator orqali oqadigan tok uchun, I = C{dU/dt) olamiz, U (t) = (I /C) t. Chiqish signali rasm 1.49 da tasvirlangan. Signalni chiziqli ortib borishi shunda toxtadiki, qachonki tok manbaini kuchlanishi “tugaganida” ya’ni uni chegaraviy qiymatiga erishilganda. Oddiy RC zanjiri uchun rezistori bo’lganda u kuchlanish manbaiga ulanganda, egri chizig’i o’zini tok manbai chegaraviy qiymatga yetgan holatidagi kabi tutadi. Rasm 1.49 da ikkinchi egri chiziq holat uchun ko’rsatilgan, qachonki R shunday tanlanganki unda tok 0 ga teng chiqish kuchlanishida tok manbai tokiga teng bo’lsin; shu vaqtda ikkinchi egri chiziq siniqli chiziq chegarasi tomon intiladi. Keyingi boblarda tranzistorlarga bag’ishlangan biz tok manbaini oddiy sxemalarini quramiz, amaliy kuchaytirgichlarni va maydon tranzistorlarini ko’rib chiqadigan boblarda ularni mukammalashgan turlari bilan tanishamiz. Sizni oldinda juda qiziqarli savollar kutayapti.

Rasm 1.49. Chiqish signali.
Differensiyalovchi va integrallovchi zanjirlar.

Differensiallovchi zanjir deb amplitudasi kirish kuchlanish yoki tokning tikligiga proporsional bo’lgan chiqish signalini hosil qilish imkoniyatini byeruvchi chiziqli to’rt qutblikka aytiladi.

Zanjir kirishiga (rasm-1.a) amplitudasi U_m bo’lgan (rasm-2,a) to’g’riburchakli impul`s ta`sir ko’rsatsin. Chiqish kuchlanishini U_chik ning o’zgarish xarakterini ko’rib chiqamiz.
I
ntyegrallovchi zanjir R va C yeki L elementlardan tashkil topadi (rasm 4.). Diffyeryensiollovchi zanjirlardan farqli chiqish kuchlanishi kondensatordan (rasm 4,b) olinadi. Rasm 4,a keltirilgan zanjirni ko’ramiz.

a) Rasm 4. Intyegrallovchi zanjir

Chiqish kuchlanishi

(3)
Chiqish toki i (2) ifodadan aniqlanadi. Agar zanjirning vaqti doimiyligi  = RC impul`s davomiyligidan ancha katta bo’lsa («t<sub>u</sub>), (2) tenglama
U<sub>kir</sub>  iR ko’rinishga ega bo’ladi.
Bundan va chiqish kuchlanishi (3) dan aniqlanadi
(4)
Shuning uchun bu zanjir intyegrallovchi nomini olgan.
Intyegrallovchi zanjir kirishiga to’g’ri burchakli impul`s (rasm 1.8,a) berilgan holdagi intyegrallovchi zanjir chiqishidagi kuchlanish shakli rasm 1.8,b da keltirilgan. Kirishda kuchlanish sakrashi xosil bulgan t₁ vaqtda kondensator kuchlanishi nolga teng. Keyin kondensator zaryadlana boshlaydi va chiqish kuchlanishi eksponyensial qonuniyat bilan o’zgaradi. t₂ vaqtda kondensatorning razryadi =RC vaqt doimiyligi bilan boshlanadi va chiqish kuchlanishi nolgacha kamayadi. Bu zanjir ba`zida kengaytiruvchi deyiladi.
Agar «t_u bo’lsa, chiqish kuchlanishi shakli kirish signal shaklini qaytaradi va zanjir o’tuvchi bo’ladi.


6- mavzu. Elektron kalitlar. Umumiy tushunchalar. Elektron kalitlarni elektromexanik analog asosida tushuntirish. Yarim o‘tkazgich diodlar asosidagi kalitlar. Elementar diod-rezistorli kalit ishlashining tamoyillarini tushuntirish.Real kalitlar va ularni ideal kalitlardan farqi.
Elektron kalit deb boshqaruvchi signal ta`sirida impul`s qurilmalarining turli zanjirlarini kommutasiyasi uchun xizmat qiluvchi qurilmaga aytiladi. Kalit sxemalari yuklama tokini kommutasiya qilishga mo’ljallangan. Stasionar holatda kalit ikki holatning birida bo’ladi: - uzilgan yoki ulangan.
Elektron kalitlarga quyidagi asosiy talablar qo’yiladi:

1. 
   ulangan holatda kichik ichki qarshilikka va uzilgan holatda iloji boricha katta qarshilikka ega bo’lishi kerak ;
   
2. 
   yuqori tyezkorlik;
   
3. 
   kalitning bo’sag’a sathlarining, ya`ni qayta ulashga olib kyeluvchi
   

boshqarish signali sathlarining yuqori stabilligi.

Kalitning bitta holatida yuklama zanjiidagi tok minimal, ikkinchisida esa maksimal qiymatga ega bo‘ladi. Elektron kalitni mehanik kalitning analo‘gi deb hisoblash mumkin.

К

Kalit kaskadi kuchlanish manbai, yuklama va kalit elementidan tashkil topgan (rasm 1.)
Rasm 1.

Ko’rsatilgan sxemaning kalit elementi tashqi kuch R ta`sirida ulanadi va uziladi.