Kirish Kuchlanish, tok va qarshilik

9- mavzu. Signallar amplitudasini cheklovchilari. Cheklovchilar turlari, asosiy parametrlari. Diodli cheklovchilar. Komparatorlar. Sath fiksatorlari

Reja:

1. 
   Cheklovchilar to’g’risida umumiy ma`lumotlar.
   
2. 
   Diodli cheklovchilarning sxemalari.
   
3. 
   Komparatorlar. Sath fiksatorlari.
   

Amplituda cheklovchilari

Agar kirish signalining oniy qiymati oldindan berilgan chegara qiymatlari (cheklash bo’sag’asi) hududidan chiqib kyetmasa, amplituda cheklovchisi shakli kirish signali shakliga mos keluvchi chiqish signalini shakllantiradi. Signal cheklash bo’sag’asidan chiqib ketsa, chiqish kuchlanishi o’zgarmas satxda ushlab turiladi. Bu o’zgarmas satxga chyeklash satxi deyiladi. Idyeal amplituda cheklovchisi gorizontal va qiya qismlardan tashkil topgan chiziqli - uziluvchan o’tish tavsifiga ega bulishi kerak . Rasm 1a,b da ko’rsatilgan tavsiflarga ega bo’lgan cheklovchilar mos ravishda yuqoridan (yoki maksimum bo’yicha) va pastdan (yoki minimum bo’yicha) deb nomlanadilar. Tavsiflari rasm 1c,d da ko’rsatilgan cheklovchilar ikki tomonlama deb nomlanadi.

Faraz kilaylikki chyeklash bo’sag’alari oralig’ida (o’tqazish hududida) cheklovchining chiqish kuchlanishi “U”, kirish kuchlanishi “U” funksiyasidir, ya`ni
U = U(ye) = U_o + Kye (1)

c) Rasm 1. d)

а) b))

Real cheklovchilarning o’tish tavsiflari cheklash bo’sag’alaridan tashqarida ma`lum qiyalikka egaligini nazarga tutgan holda chiziqli fuksiyalar kiritiladi.

U^yu(ye) = K^yuye + U_o^yu va
Uⁿ(ye) = Kⁿye + U_oⁿ
Bu fuksiyalar U(ye) boglanishni yukoridan va pastdan chyeklash hududlarida approksimasiyalaydi. Kuyida keltirilgan tengsizliklarning bajarilishi cheklov
chining to’g’ri Cheklash bo’sag’alari Ue^yu va Ueⁿ larni quyidagi tenglamalar-dan ishlashi sharti deb hisoblanadi.
aniklash mumkin.

U(Ye^yu) = U^yu(U^yu)

U(Eⁿ) = Uⁿ(Eⁿ)

Qurilmalarning parazit reaktiv parametrlari (asosan sig’imlar) va kalit elementlarining qayta ulanish vaqti mavjudligi shunga olib keladiki, cheklash satxlari faqat o’tish jarayonlari tugaganidan keyin o’rnatiladi.

Diodni ulanish usuliga qarab diodli cheklovchili paralel , kyetma – kyet va parallel – ketma – ketlarga bo’linadi.

Paralel yuqoridan cheklovchida (rasm2,a) kirish kuchlanishining qiymati tayanch kuchlanishi Ue dan katta bo’lmaguncha, chiqishga uzatiladi. Ue>E bulganida diod ochiladi va chiqish kuchlanishi U^yu = Ue satxda qayd etiladi, ya`ni Ue kuchlanishi bir vaqtning o’zida yuqori bo’sag’a, va tayanch kuchlanishi vazifasini bajaradi.
Parallel pastdan cheklovchida (rasm 2,b) ue>Ue bo’lganida diod ochiladi, ya`ni tayanch kuchlanshi Ye past bo’sag’a va chyeklash sathini aniqlaydi.
Paralel ikki tomonlama cheklovchilarda (rasm 2, v) D₁, diod yuqoridan U^yu = Ue₁ satxda, D₂ diod esa pastdan Uⁿ = E₂(E₁>E₂) sathda chyeklshni ta`minlaydi. Paralel cheklovchilar chyegaralash rejimida past chiqish qarshiligi va signalini uzatish rejimida yuqori chiqish qarshiligi R bilan tavsiflanadi.