Kirish Kuchlanish, tok va qarshilik

Rasm 2. Rasm 3.

Agar kalit ideal deb, ya`ni ulangan holatda qarshiligi nolga teng, uzilgan holatda esa qarshiligi chyeksiz katta deb hisoblansa, zanjirdagi tok va yuklama R dagi kuchlanish quyidagi qiymatlarga ega bo’ladi:

Kalit ulanganda U_1yu = 0, I_1yu = 0
Kalit uzilganda U_2yu = I, I_2yu = I/R
Mos holatda zanjir chiqishida ta`sir etuvchi kuchlanish quyidagicha bo’ladi:
U<sub>1</sub> =E - U<sub>1yu</sub> = E kalit uzilganda
U<sub>2</sub> =E - U<sub>2yu</sub> = 0 kalit ulanganda.
1 nukta(rasm1.) kalitni uzilgan holatiga mos keladi, 2 nukta esa - ulangan holatiga. 1 va 2 nuqtalarni birlashtirib yuklama chizig’ini hosil qilish mumkin. Yuklama kuchlanishining o’zgarish amplitudasi 1 va 2 nuktalarning abssissalarining ayirmasiga teng.
U<sub>m</sub> = U<sub>2</sub> – U<sub>1</sub>
Berilgan holatda U<sub>2</sub> = 0, shuning uchun U<sub>m</sub> = E. Ryeal kalit ulangan holatda r<sub>tug.,</sub> va uzilgan holatda sirqish R<sub>sir</sub> qarshiliklariga ega. Ulangan kalitni r<sub>tug</sub>, uzilgan kalitni R<sub>sir</sub> bilan almashtirish mumkin (rasm 3.).
Ulash rejimi yuklama chizig’ini ulangan kalit vol`tampyer tavsifi bilan kesishgan nuqtasi 2 ga, mos keladi. Shunga o’xshash yuklama chizig’ini R_sir bilan kesishgan joyda 1-nuqta hosil bo’ladi.

D
iodli kalitlar

Rasm 4.

b

а

Rasm 4,a da U_kir kuchlanish farqi bilan boshqariladigan elementar diod – ryezistiv kalit ko’rsatilgan. Kirish kuchlanishi U(t) ikki sathning birini qabul qiladi: past E_2, yoki yuqori E₁ (rasm 4,b.).

Kalitning stasionar holatlarini ko’rib chiqamiz. Bu holatlarda kalit to’g’ri yoki teskari yo’nalishga siljigan bo’lishi mumkin. Diodda teskari kuchlanish bo’lganida (U_D < 0), undan teskari tok oqib o’tadi.

I_tyes = I_do + I_s;
B
unda I_Do–tok tashuvchilarining issiqlik generasiyasi bilan bog’liq bo’lgan issiqlik toki,
I_s–sirqish qarshiligiga bog’liq bo’lgan sirqish toki.

Rasm 5.

Teskari siljigan diodning ekvivalent sxemasi rasm 5. da keltirilgan.

Agar diodning teskari tavsifi chiziqlashtiril-sa, taxminan U_tyes

I_tyes = I_do + --------- deb xisoblash mumkin. R_tyesU_d>0 bo’lganida, diod to’g’ri yo’nalishda siljigan va undan to’g’ri tok I_d oqib o’tadi. Muhandislik hisoblarda aktiv rejimdagi diod vol`t – ampyer tavsifni og’ishini tavsiflovchi aktiv qarshilik R_tug bilan almashtiriladi. (rasm 6.).

R_tug’ = 1 / tg. S
hunday qilib diodning u yoki bu holati boshqaruvchi satxlar E₂,E₁ va ta`minlash kuchlanishi E₀ larning o’zaro munosabatiga bog’lik bo’ladi.

6 - rasm
Past potensial E₂ ta`sir ko’rsatganda diod ochiq, chunki xar doim E<sub>0</sub> > E<sub>2</sub>
Yuqori potensial E<sub>1</sub> ta`sir ko’rsatganda uchta rejim bo’lishi mumkin:

1. 
   A rejimi.
   

Bunda E₁ > E₀ Diod yopiq va U₁  E₀.

2. 
   V rejimi
   

Bunda E₁ < E₀ Diod ochiq va U₁  E₁.
3. S rejimi E₁  E₀
Diod toki nolga teng va U₁  E₁
Diodli kalitlarda o’tish jarayeni diod D bir xolatdan ikkinchi xolatga qayta ulanganda o’rinli va kuyidagilar ta`sirida xosil bo’ladi. Utish sigimi S_u, yigilish vaqti doimiyligi t_y (tashuvchilarning yashash davriga teng) va uzilish vaqti doimiyligi t_u lar bilan tavsiflanuvchi diodning inersionligi.

Rasm 7.

1. 
   K
   alit chiqishini shuntlovchi yuklama va montaj sigimi.
   

t₁ vаktdа kаlit kirishigа idеаl mаnbаdаn kuchlаnish bеrilsin Е₁ > Е₀ (А rеjimi)
vа diоd o’shа zаxоti yopilsin.

Chiqish kuchlanish t⁺  C₀R₀ vaqt doimiyligi bilan usadi.
C₀ = C_m + C_yu + C_u , bu yerda
C_m - montaj sigimi
C_yu - yuklama sigimi
C_u - utish sigimi.
Chiqish kuchlanishi U₁ satxga t_f  3C₀R₀ vaqtda erishadi.
t₂ vaqtda kirish manbai uzilganda, diod ochiladi va C₀ sigimi  C₀ R_tug vaqt doyimiyligi bilan razryalanadi.
Bundan t_k 3C₀R_tug Diodli kalitlarni qo’llanishi misoli sifatiga «VA», «YoKI» mantiqiy funksiyalarni amalga oshirishni ko’rsatish mumkin.