Kirish Kuchlanish, tok va qarshilik

Quvvat va rezistorlar. Qarshilik yoki har qanday boshqa element tomonidan sochilayotgan quvvat P=UI kabi aniqlanadi. Om qonunidan foydalanib, bu formulani ekvivalent ko’rinishda yozish mumkin: P = I²R va Р= U²/R.
Kirish va chiqish. Barcha elektron sxemaladra amalda nimadur kirishga (odatda bu kuchlanish) va mos ravishda chiqishdan olinadi (bu ham ko’pincha kuchlanish) , masalan tovush chastotasini kuchaytirgichidan olinadigan kuchlanish (u o’zgaruvchan qiymatga ega bo’ladi), u 100marta kirish kuchlanishidan ortiqroq bo’ladi (o’zgarayotgan qiymat). Bu kuchaytirgichda kuchlanishni berilgan qiymati uchun ko’rib chiqiladi, kirishga ta’sir etuvchi sifatida. Muhandislar uztish funksiyasi H tushunchasidan foydalanishadi, bu chiqishda o’lchangan kuchlanishni kirishga berilgan kuchlanishga nisbati bilan aniqlanadi. H bu o’zgarmas kattalik bo’lib (H=100) kuchaytirgichlarni o’rganishga biz keying bobda kirishamiz. Ammo hozirni o’zida biz rezistorlar haqida tushunchaga ega bo’lganimiz uchun kuchlanish bo’lgichini ko’rib chiqamiz (mazmunga ko’ra u “de-kuchaytirgich” hisoblanadi), bu elektron sxemalarda muhim o’rinni egallaydi.


Kuchlanish bo’lgichlari
Biz endi kuchlanish bo’lgichlarini ko’rib chiqishga kirishamiz. Ular elektron sxemalarda keng ishlatiladi. Har bir zamonaviy sxemada ellikdan kam bo’lmagan kuchlanish bo’lgichlarini topish mumkin. Eng sodda kuchlanish bo’lgichi bu sxema kirishdagi kuchlanish uchun chiqishda kirish kuchlanishini ba’zi qismini hosil qiluvchi hisoblanadi. Eng oddiy bo’lgich sxemasi rasm 1.5 da keltirilgan. Uвых nima? Faraz qilamiz bu yerda va keyinchalik chiqishda iste’molchi yo’q, shunda tok quyidagicha aniqlanadi:
I=U _вх/(R₁+R₂)

Rasm 1.6. Kuchlanish bo’lgichi. Qo’yilgan kuchlanish U _вх , chiqishda kuchlanish hosil qiladi Uвых, (qo’yilgandan kamroq).
(Biz rezistorni qarshiligini aniqlash uchun formuladan foydalandik va unda rezistorlar qarshiligini ketma – ket ulanishi qoidasidan foydalandik). Shunda R₂ uchun
Uвых=IR₂= U _вхR₂/(R₁+R₂)
E’tibor bering chiqish kuchlanishi har doim kirishdagidan kichik (yoki unga teng), shuning uchun biz kuchlanish bo’lgichi haqida gapiramiz. Agar qarshiliklardan biri manfiy bo’lsa, kuchaytirgichni olishimiz mumkin (ya’ni chiqish kuchlanishi kirishdagidan kattaroq bo’ladi). Bu g’oya ixtimolli emas, bizga ko’ringanidek: bunda qurilmani qilishimiz mumkin, qarshiligi manfiy “oshadigan” (misol tariqasida tunnel diode hizmat qiladi) yoki oddiy manfiy qarshilik (masalan, manfiy impedansli o’zgartgich, u haqida quyida gaplashamiz). Ammo bu misollar yetarli va spitsifik va ular hozircha bizni e’tiborimizni egallamasligi kerak.
Kuchlanish bo’lgichi ko’pincha sxemalarda katta o’zgaruvchan kuchlanishdan (yoki o’zgaruvchan) berilgan kuchlanishni olish uchun foydalaniladi. Masalan misol tariqasida boshqariluvchi qarshilik sifatida R₂ olsak (rasm 1.6 a), shunda biz boshqariladigan chiqishli sxemani olamiz; R₁, R₂ kombenatsiyani oddiy yo’l bilan olish mumkin, agar sizda bitta o’zgaruvchan qarshilikli resistor yoki potensiometr bor bo’lsa (rasm 1.6 b). Oddiy kuchlanish bo’lgichi muhim ro’lni o’ynaydi, agar siz sxemani o’ylab chiqsangiz : kirish kuchlanishi va rezistorni yuqori qismini qarshiligi o’zidan kuchaytirgichni chiqishini namoyish qilsa, rezistorni past qismi qarshiligi yangi kaskadni kirishini namoyish qiladi. Bu holatda kuchlanish kuchaytirgichi uchun tenglamadan foydalanib, keyingi kaskadni kirishiga nima berilayotganini aniqlash mumkin. Yuqorida aytilgandan kelib chiqib, tushunarli bo’ladi va keyinchalik biz bitta qiziqarli fakt bilan tanishamiz , (unda ekvivalent o’zgartgich sxemasi teoremasi ko’zda tutiladi). Hozir esa o’zimizni mavzuyimizdan bir oz chetlashamiz va kuchlanish va tok manbalari haqida gaplashamiz.

Rasm 1.7. Boshqariluvchi kuchlanish bo’lgichi ikkita rezistordan iborat bo’lishi mumkin, qayt qilingan qarshilikli va o’zgaruvchan qarshilikli yoki potensiometrdan iborat.

Rasm 1.8. Potentsiometrlar turlari