Kirish mamlakatimizda jismoniy tarbiya sohasini rivojlanishiga qaratilgan qator me‟yoriy

2.3. Darvozabon o’yin texnikasi
Darvozabon jamoada eng qiyin va mas‟ul vazifani bajaradi.
Darvozabonining o’yin faoliyati juda xilma-xildir (9-jadval). Darvozabon jamoaning himoyaviy harakatlarida muhim rol o’ynaydi. Ammo u hujum harakatlari natijasini ham belgilaydi. Darvozabon harakatining xilma-xilligi uning funktsional, jismoniy, texnik va taktik tayyorgarligiga axloqiy-irodaviy fazilatlarga yuqori talablarni qo’yadi. iborat. Himoya harakatlarining texnik harakatlariga quyidagilar kiradi: ustunlar, harakatlanish, yiqilish, to’pni qo’l va oyoqlar bilan qaytarish, to’pni ushlash, to’pni “to’sish, to’pni otish kabilar darvozaboning asosiy harakatlari sanaladi.

Darvozabonning turishi darvozaning yuqori va pastki burchaklarini himoya qilishda oyoqlar yaqinidagi harakatlar samarali bo’lishi kerak.

Darvozabonlar asosan ikkita usuldan foydalanadilar: asosiy va yon tomonlarga. Asosiy tayanch harakatda, darvozabon tanani oldinga siljitadi, yelkalari biroz tushirilgan, oyoqlari 30-35 sm masofada va biroz bir-biridan uzoqda joylashgan holatni egallaydi. Tana vazni oyoqning old qismida taqsimlanadi, shunda tovonlar joyning yuzasiga ozgina tegadi, qo’llar pastga qaragan tirsaklarga, qo’llar kaftlar bilan to’pga qaragan holda egallanadi (23-rasm).

23-rasm
Agar hujumchi to’p otishni burchakdan bajarayotgan bo’lsa, unda darvozabon darvoza ustuni yonida turib (oyoqlar oralig’i 15-20 sm), darvozaga yaqin bo’lgan qo’lini yuqoriga ko’tarib tirsak bo’g’ini salgina bukilgan bo’ladi, shunda darvozaning yuqori burchagini yopadi: ikkinchi qo’li yon tomonga uzatilgan, gavda og’irligi darvozaga yaqin turgan oyoqqa o’tkazilgan. Ana shunday holatda darvozabon bevosita to’pni qaytaradi yoki tez-tez oldinga chiqadi.
Siljish. Darvozabon tanasi biroz oldinga, oyoqlari 10 sm masofagacha burilib, tana vazni oyoqning old tomoniga taqsimlangan holda, tizzalar biroz egilgan va qo’l kaftlari to’pga nisbatdan ko’tarilgan.
To’pni darvozaning chap burchagiga yo’naltirilgan to’plarga nisbatan darvozabon ikki qadam bilan o’ng ustun yoniga o’tadi (24-25rasmlar). Yuqoridagi rasmlarda darvozabonning to’pga yo’nalishi aniq ko’rinadi. Bunda darvozabon to’p yo’nalishini to’g’ri tanlash hamda gavda holatini tezlikda to’g’rilash talab etiladi. Agarda o’ng qo’l hujumchlar bo’ladigan bo’lsa chap burchakka to’pni yo’naltirilishini inobatga olib darvozabon chap burchakka nisbatdan gavda holatini to’g’rilaydi. So’nggi bosqichda, u burchak holatidan o’tishda boshlang’ich pozitsiyasini egallash uchun ikki qo’lni tananing ustki qismi darajasida ko’tarish talab etiladi.
Bunday hollarda darvozabon ko’pincha oyog‟ini ochgan holda yuqoriga ko’tarib va (shpagat) holatga keltirish ko’p hollarda talab etiladi. Darvozaga otilgan to’plarni har bir darvozabon imkon qadar chiziq bo’ylab harakatlanish talab etiladi.
Darvozabon raqiblar bilan to’p uchun kurashda ko’pincha aldash harakatlarini ishlatadi. Chalg’itish maqsadida bir tomonga egilib, keyin boshqa tomonni to’sadi, tez-tez yolg’on chiqishlarni qo’llaydi. Bunday holatlarda hujumchi to’pni darvozabon ustidan oshirib tashlaydi, lekin bunday bo’lishini oldindan kutgan darvozabon darhol orqaga qaytib,

ustunroq pozitsiyani egallashga intiladi. Harakatning bir necha usullari mavjud: qadamlab, kichik qadamlab, siljish, sakrab va hakozolar. Harakatda qadamlar asosan oyoq barmoqlarida amalga oshiriladi. Oldinga va orqaga qarab, darvozabon oddiy qadamlar bilan harakat qiladi. Yugurish harakatlarini to’g’ridan-to’g’ri darvozaga xavf tug’diradigan oldingi chiziqdagi o’yinchiga, shuningdek, himoyachilar to’siqlarida yo’naltirilgan to’plarni qaytarishga to’g’ri keladi. 70% holatlarda, darvozabon qo’shimcha qadam bilan darvoza tomon harakatlanadi (28-29-rasmlar).


yo’nalishiga qarab tasniflanadi. Ko’krak darajasida uchayotgan to’pni, yon tomondan uchib kelayotgan to’pni, baland va past uchadigan to’pni, yarim sakrashdan to’pni ushlash texnikasini bajaring. To’pni ilish vaqtida qo’llar to’pga uzatiladi, barmoqlari bir-biridan kattaroq kaftlar ham to’pga qaraydi. To’p barmoqlarga tegishi bilanoq, qo’llar tirsak qo’shilishida egiladi. Har tomondan barmoqlar bilan ushlangan to’p ko’kragiga tortiladi.
To’pni ushlash darvozabon harakatlaridagi asosiy o’rinni egallaydi. Muhimi, otilgan to’pni “amortizatsiya” qilib ushlay bilish kerak. Buning uchun to’p urilganda, qo’l kaft va barmoqlarini ozgina orqaga yuborish maqsadga muvofiqdir. Yaqin masofadan sapchib kelgan to’pni darvozabon ushlab olmog’i lozim.
To’pni qaytarishda, ushlab olishda darvozabon bir yoki ikkala qo’lni ishlatishi, baravariga oyoq va qo’l bilan yoki gavda bilan ham to’pni qaytarishi mumkin.
Yuqoridan kelayotgan to’pni darvozabon bir yoki ikki qo’llab ushlaydi. To’p qaysi tarafdan kelayotgan bo’lsa, unda darvozabon to’p kiritish burchagini kamaytirish uchun shu tarafga yoki oldinga bir qadam tashlaydi yoxud sakraydi va to’pni ushlashni o’sha tomondagi qo’l barmoqlari yoki kafti bilan bajaradi. Ba‟zan bu usul sakrab yiqilgan holda ham bajariladi, lekin bu maqsadga muvofiq emas, chunki bunday usulni bajarishga ko’p vaqt sarflanadi, oqibatda, to’pni qaytargandan so’ng, darvozabon o’zining mo’ljalini yo’qotadi. Bunday harakatlarni bajarishda muvozanat yo’qotishga kam vaqt sarflab, asosiy holatda turishni saqlagan ma‟qul (30-31-rasmlar).

To’p kelayotgan tomon aniqlanib, darvozabon shu tomonga oyoq kaftlarini to’g’rilab, maydonga yaqin keng qadamda hamla qilishga intiladi. Bunda son va boldir orasidagi burchak 90° ni tashkil etadi. Shu tarafga oyoq bilan birga ehtiyotdan o’sha tomondagi qo’l ham cho’ziladi, boshqa qo’l esa muvozanat saqlash uchun yuqoriga ko’tariladi. Hamla qilish oxirida oyoq to’liq to’g’rilanadi va darvozabon to’g’ri chiziq bo’ylab oyoqlarini yozib, “shpagat” holatini oladi yoki ikkinchi oyoq tizzasiga tushadi, so’ng tez asosiy holatga qaytadi (32-33rasmlar).

32-rasm 33-rasm
Eng chekka pozitsiyadan darvozaning uzoq pastki burchagiga yo’naltirilgan to’pni darvozabon shu tarafdagi qo’l va oyogini baravariga siltab yoki hamla qilib ushlaydi.