Kirish. Qurilish materiallari va buyumlarining umumiy asoslari. Qurilish materiallarining asosiy xossalari

Olovbardosh beton  
Beton yuqori harorat ta’sirida suvsizlanadi, mustahkamligi pasayadi, 
kristallogidratlar va Sa(ON)
2
parchalanadi, yoriqlar hosil bo‘ladi. Bu holat 
betonning buzilishiga sabab bo‘ladi. YUqori haroratda erkin holda hosil bo‘lgan 
SaO biriktirish uchun beton tarkibiga nozik kukunlangan kremnezem SiO
2
kiritiladi, natijada 700-900
0
S haroratda nCaO
.
SiO
2
cingari qattiq minerallar hosil 
bo‘ladi.
Olovbardosh beton tarkibiga aktiv mineral qo‘shimchalar (pemza, shlak, 
shamot, kul va sh.k) qo‘shilgan portlandsement, shlakli portlandsement, giltuproqli 
sement va kremneftorli natriy qo‘shilgan suyuq shisha asosida tayyorlanadi.
Olovbardosh betonlar ishlatilish haroratiga nisbatan yuqori o‘tga chidamli 
(1770
0
S yuqori), o‘tga chidamli (1580-1770
0
S) va past o‘tga chidamli (1580
0
S 
past) betonlarga bo‘linadi.
Mineral qo‘shimchali portlandsement va shlakli portlandsement asosida 
700
0
S haroratgacha chidaydigan olovbardosh betonlar tayyorlash mumkin. 
Ekspluatatsiya harorati 1000
0
S bo‘lganda va kislotali muhitlar ta’sir etishi ehtimoli 
bo‘lsa, suyuq shisha asosidagi olovbardosh betonlar ishlatish maqsadga muvofiq.
Giltuproqli sement asosidagi betonlar 1580
0
S dan yuqori haroratga bardosh 
beradi. Olovbardosh betonlarni fosfatli va alyumofosfatli bog‘lovchilar asosida 
ham olish mumkin. Fosfatli bog‘lovchilar asosidagi betonlar 1700
0
S gacha 
ishlatiladi, ular yuqori termik mustahkamlikka, olov ta’sirida kam miqdorda 
kirishish va edirilishga bardoshlik xususiyatiga ega.
Olovbardosh beton to‘ldiruvchilari yuqori haroratga va olovdan bir tekis 
kengayish xususiyatiga ega bo‘lishi kerak, aks holda tartibsiz ravishda yoriqlar 
hosil bo‘lishi mumkin.
Ishchi harorat 700
0
S gacha bo‘lganda kvarssiz vulkanik tog‘ jinslari (sienit, 
diorit, diabaz, gabbro) olovbardosh og‘ir betonlar olishda ishlatiladi. /ovak aynan 
shunday jinslar (pemza, vulqon tufi, kullar) engil olovbardosh betonlar 
tayyorlashda ishlatiladi.

---

Olovbardosh beton 700-900
0
S haroratda ishlatilsa, to‘ldirgich sifatida oddiy 
pishgan g‘isht maydasi va donador domna shlaklari ishlatilishi mumkin. YUqori 
haroratda 900
0
S yuqori ishlatiladigan olovbardosh betonga to‘ldirgich sifatida 
bo‘laklangan shamot, xromit rudasi, shamot, xrommagnezit kukunlari va boshqalar 
qo‘llaniladi.
Keramzit, perlit, vermikulit, vulqon tufi kabi g‘ovak to‘ldirgichlar asosida 
700-1000
0
S haroratda ishlatiladigan engil olovbardosh betonlar tayyorladi. Engil 
betonning o‘rtacha zichligi 2100 kg m
3
yuqori bo‘lishi kerak. O‘rtacha zichligi 
500-1200 kg m
3
bo‘lgan yacheykali olovbardosh betonlar ham
tayyorlanishi mumkin.
Olovbardosh betonlar turiga ko‘ra M100-M250 markalarda bo‘ladi. 
Olovbardosh betonlar energetika, qora va rangli metallurgiya, kimyo, neft va gazni 
qayta ishlash, qurilish materiallari ishlab chiqarish sanoatida ishlatiladi.
Olovbardosh betonlardan sanoat pechlari ichki qoplamalari, domna va 
marten pechlari poydevorlari, tutun trubalari va monolit konstruksiyalar 
tayyorlanadi.