Kirish. Sanoat korxonasi bozor iqtisodiyoti sub’ekti sifatida

Notijorat tashkilotlar 
Bozor iqtisodiyoti sharoitida foyda olishga intilmaydigan, faol iqtisodiy 
faoliyat bilan shug῾ullanadigan bir nechta korxonalar mavjud. Bunday notijorat 
tashkilotlari tarkibiga iste῾mol kooperativlari, jamoat va diniy tashkilotlar, 
jamg῾armalar, uyushmalar va boshqalar kiradi. 
Iste῾mol kooperativlari o’z a῾zolarining moddiy ehtiyojlarini qondirish 
maqsadida aksiyaviy badallarni birlashtirish orqali tashkil etiladi. Kooperativ 
tomonidan olingan daromad ustavga muvofiq taqsimlanadi, kooperativ a῾zolari 
qo’shimcha aksiyalar orqali qo’shimcha yordam berishadi. Bunday kooperativning 
nomi uning faoliyatining asosiy maqsadi, shuningdek "kooperativ" yoki 
"iste῾molchilar jamiyati" so’zlarini o’z ichiga olishi kerak. 

---

Jamoat va diniy tashkilotlar umumiy manfaatlar, ilmiy va diniy qarashlar 
asosida tuziladi. Ular tadbirkorlik faoliyatini faqat o’zi yaratgan maqsadga erishish 
uchun amalga oshirish huquqiga egadirlar. Ishtirokchilar berilgan mulkka va 
a῾zolik badallariga bo’lgan mulk huquqlarini saqlab qolmaydilar va jamoat va 
diniy tashkilotlarning majburiyatlari bo’yicha javob bermaydilar. 
Jamg῾armalar - bu fuqarolar, yuridik shaxslar tomonidan ijtimoiy, madaniy, 
xayriya, ma῾rifiy va boshqa maqsadlarni amalga oshirish uchun ixtiyoriy mulkiy 
badallar asosida tuzilgan, a῾zoligi bo’lmagan notijorat tashkilotlari. Korxonalar 
tomonidan fondga berilgan mol-mulk fondning mulki hisoblanadi. Ta῾sischilar 
fondning majburiyatlari bo’yicha va fond o’z ta῾sischilari majburiyatlari bo’yicha 
javob bermaydi. Jamg῾arma maqsadga erishish uchun zarur bo’lgan tadbirkorlik 
faoliyati bilan shug῾ullanish, shuningdek tadbirkorlik subyektlarini tashkil etish va 
ularda ishtirok etish huquqiga ega. Jamg῾arma o’z mol-mulkidan foydalanish 
to’g῾risida yillik hisobotlarni e῾lon qilishga majburdir. 
Uyushmalar (yoki birlashmalar) tijorat tashkilotlari tomonidan ularning 
biznes faoliyatini muvofiqlashtirish, umumiy mulkiy manfaatlarning vakili va 
himoyasi uchun tuziladi. Uyushma a῾zolari o’z mustaqilligini va yuridik shaxs 
huquqlarini saqlab qoladilar, garchi ular o’z majburiyatlari uchun ta῾sis hujjatlarida 
nazarda tutilgan tartibda yordamchi javobgar bo’ladilar. Uyushma nomi 
"uyushma" yoki "birlashma" so’zini o’z ichiga olgan holda uning a῾zolari 
faoliyatining asosiy mavzusini ko’rsatishi kerak.